Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 28

stjórnmál
28 SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
G
eraldine Ferraro var
varaforsetaframbjóð-
andi demókrata 1984
og blökkumaðurinn
Jesse Jackson keppti í
tvígang; 1984 og 88, að því að hljóta
útnefningu demókrata og stóð fram-
an af til sigurs í seinna skiptið, en
brást bogalistin á lokasprettinum.
Geraldine Anne Ferraro varð
fyrsta konan til forsetaframboðs á
vegum stóru flokkanna í Bandaríkj-
unum, þegar Walter Mondale, for-
setaefni demókrata, valdi hana sem
varaforsetaefni sitt 1984. Þau höfðu
ekki erindi sem erfiði, heldur guldu
afhroð fyrir Ronald Reagan og
George Bush eldri.
Vinsæl kjarkkona
Geraldine Ferraro fæddist 26.
ágúst 1935 í Newburgh, New York.
Faðir hennar, sem var ítalskur inn-
flytjandi, lézt þegar hún var 8 ára,
móðir hennar var saumakona. Hún
lauk kennaraprófi með ensku sem
aðalfag og kenndi í almennum skól-
um í Queens og sótti lagaskóla með
starfi. Hún varð lögfræðingur 1960
og stundaði almenn lögfræðistörf til
1974 að hún gerðist aðstoð-
arsaksóknari Queens. Þar vann hún
að stofnun sérstakrar deildar sem
fæst við ofbeldisglæpi; einkum
heimilisofbeldi og nauðganir.
1978 náði hún kjöri til full-
trúadeildarinnar sem fulltrúi
Queens og var endurkjörin 1980 og
’82 við vaxandi vinsældir; hlaut
73,22% atkvæða 1982.
Hún þótti duglegur þingmaður, í
frjálslyndari kantinum og starfaði í
nokkrum veigamiklum þing-
nefndum. Hún naut óskoraðs
trausts flokkssystkina sinna og var
m.a. fyrst kvenna ritari þingflokks-
stjórnar demókrata í fulltrúadeild-
inni.
Slíkur skörungur þótti Ferraro að
leið hennar í öldungadeildina var
talin greið, ef hún vildi, en einnig
var rætt um hana sem forsetaefni
flokksins eða varaforsetaefni.
Í janúar 1984 fór Ferraro í fræga
ferð til Nicaragua og El Salvador og
deildi heimkomin hart á Reagan-
stjórnina fyrir stefnu hennar í Mið-
Ameríku, sem þingið hefði lýst and-
stöðu við, og leynimakk sem fara
átti á bak við þingið með. Þessi ferð
og framhaldið heimafyrir vakti
aukna athygli á þessari skeleggu
þingkonu og bætti mjög vígstöðu
hennar, þegar Walter Mondale fór
að svipast um eftir varaforsetaefni.
Sterkari frambjóðandi
en fjármál flæktust fyrir
Mondale þótti svo sýna talsvert
hugrekki með því að velja konu og
þær raddir heyrðust að áhöld væru
um, hvort Ferraro myndi standa
undir valinu. Það gerði hún hins
vegar með glæsibrag. Mondale var
talsvert á eftir Reagan í skoð-
anakönnunum, en þegar Ferrao
kom til sögunnar jókst fylgi demó-
krata umtalsvert. Mondale mistókst
hins vegar að fylgja velgengninni
eftir og fylgið fjaraði undan demó-
krötum aftur. Ferraro þótti hins
vegar standa sig vel í varaforsetas-
lagnum; í kappræðum við George
Bush, varaforseta, þótti hún hvergi
gefa honum eftir nema síður væri.
Þegar fram í baráttuna sótti var hún
almennt talin sterkari frambjóðandi
flokksins, en því miður aðeins vara-
forsetaefni hans. Þau Mondale biðu
svo afhroð í forsetakosningunum.
Þegar baráttan stóð sem hæst átti
ég leið um Cleveland og gaf þar að
líta forsetaframbjóðendurna tvo í
kosningaham. Reyndar átti það að-
eins við um annan þeirra; Reagan
forseti kom og hélt fagnaðarsam-
komu á torginu; lúðrasveitin lék,
stelpur sneru skúfum og forsetinn
talaði fjálgur um fánann og fólkið.
Þetta var sigurhátíð sæl og blíð.
Annað var uppi á teningnum Mon-
dale-megin. Hann tók höndum sam-
an við forystumenn blökkumanna í
kirkju einni. Sú samkoma var öll á
brattann og lauk með því að menn
sungu We shall overcome. Það var
engin sigurvissa í þeim söng enda
fór sem fór.
Nokkurt bakslag kom í baráttu
Ferraro, þegar skattaskýrslur
þeirra hjóna voru gerðar að umtals-
efni og þá einkum fjármál eig-
inmannsins, fasteignasalans Johns
Zaccaro. Ferraro, sem kunn var að
festu í framgöngu sinni, átti erfitt
með sig vegna vandræðagangs í
sambandi við fjármálin og eftir
kosningarnar hlaut hún tiltal siða-
nefndar fulltrúadeildarinnar fyrir
lausatök á kosningasjóðum.
Fræg urðu þau ummæli Barböru
Bush, eiginkonu Bush varaforseta,
þegar hún var spurð álits á Ferraro,
að henni kæmi þá í hug orð sem rím-
aði við „rich“. Barbara hringdi í
Ferraro og baðst afsökunar á því að
hafa, þegar hún vildi taka upp
hanzkann fyrir eiginmann sinn, látið
að því liggja að orðið „witch“ (norn)
lýsti henni bezt.
Árangurslausar tilraun-
ir við öldungadeildina
Eftir forsetakosningarnar dró
Ferraro úr pólitískum umsvifum
sínum. Hún sendi frá sér ævisögu
1985, en 1992 var hún tilbúin í slag-
inn aftur og bauð sig fram til setu í
öldungadeildinni fyrir New York.
Hún hafði ekki erindi sem erfiði. Ár-
ið eftir útnefndi Clinton, forseti,
hana fulltrúa Bandaríkjanna í
mannréttindanefnd Sameinuðu
þjóðanna. Frá 1996 til 1998 vakti
hún mesta athygli sem stjórnmála-
skýrandi hjá CNN, en 1998 gerði
hún aðra árangurslausa tilraun til
þess að komast í öldungadeildina.
Sama ár greindist hún með mer-
gæxli og hefur síðan verið ötull
stuðningsmaður rannsókna á þeim
sjúkdómi.
Síðustu árin hefur hún starfað að
fréttaskýringum og almanna-
tengslum.
Geraldine Ferraro lýsti snemma
stuðningi við sókn Hillary Clinton
eftir forsetaembættinu og hefur tek-
ið virkan þátt í kosningabaráttu
hennar.
Mannréttindin tóku
guðfræðinámið yfir
Í fyrra skiptið, sem Jesse Jackson
keppti að forsetaútnefningu demó-
krata, lenti hann í þriðja sæti, en í
seinna skiptið bætti hann um betur
og stóð þá valið milli hans og Mich-
aels Dukakis, sem hlaut útnefningu
flokksins. Margir urðu til þess að
hvetja Jackson til þátttöku þriðja
sinni og töldu ekki fullreynt fyrr, en
hann hafnaði því.
Jesse Louis Burns fæddist í
Greenville í Suður-Karolínu 8. októ-
ber 1941. Móðir hans, Helen Burns,
var sextán ára þegar hann fæddist
en faðirinn var kvæntur maður og
gaf sig ekkert að syninum. Þegar
drengurinn var tveggja ára giftist
móðir hans Charles Henry Jacskon
sem seinna ættleiddi Jesse.
Jesse varð afburða hafnabolta-
maður á námsárunum, en hafnaði
samningi um að gerast atvinnumað-
ur. Hugur hans stóð til prestsþjón-
ustu, en svo hætti hann námi til þess
að helga sig mannréttindabaráttu
óskiptur. Hann var samt vígður
1968 án prófs og síðar, 1990, sæmd-
ur heiðursdoktorsnafnbót í guðfræði
við háskóla í Chicago.
1965 gekk Jackson til liðs við
hreyfingu Martins Luthers King og
tveimur árum síðar útnefndi King
hann framkvæmdastjóra hreyfingar
sinnar á landsvísu. Jackson var í för
með King í Memphis, þegar hann
var ráðinn af dögum 4. apríl 1968,
daginn eftir að hann flutti sína
frægu ræðu; „Ég hef staðið á tind-
inum“.
Jackson lenti ítrekað upp á kant
við eftirmann King; Ralph Aber-
nathy og 1971 skildu leiðir. Jackson
stofnaði eigin samtök; PUSH, og
1984 stofnaði hann Regnboga-
samtök ýmissa minnihlutahópa og
þau sameinuð festu hann í sessi sem
einn helzta baráttumann Bandaríkj-
anna fyrir mannréttindum og um
leið varð hann einn helzti forystu-
maður demókrata.
Gyðingauppnefni
gerði vonirnar að engu
1983 fór Jackson í frækna för til
Sýrlands og fékk þar lausan banda-
rískan flugmann. Reagan forseti
bauð þeim í Hvíta húsið og þetta
framtak varð til þess að auka vin-
sældir Jackson og hjálpa honum af
stað í kapphlaupinu um forsetaút-
nefningu demókrata ári síðar.
Í forkosningunum kom Jackson
öllum á óvart framan af, en endaði í
þriðja sæti á eftir Walter Mondale
og Gary Hart; Jackson fékk 3,5
milljónir atkvæða (21% atkvæða-
magnsins en aðeins 8% kjörfulltrúa)
og sigraði í fimm forkosningunum.
Talið er að honum hefði gengið
miklu betur, ef honum hefði ekki
orðið það á í kosningabaráttunni að
Reuters Reuters
Skeleggur Jesse Jackson er eldheitur ræðumaður. Hér flytur hann setn-
ingarræðu við opnun ráðstefnu á vegum Regnboga/Push samtakanna.
Kapphlaupið um Hvíta húsið
Tveir áratugir og að-
eins betur eru síðan
kona og blökkumaður
hafa gert sig jafngild í
kapphlaupinu um Hvíta
húsið og þau Hillary
Clinton og Barack
Obama nú. Freysteinn
Jóhannsson segir frá.
» Fræg urðu þau ummæli Barböru Bush,
eiginkonu Bush varaforseta, þegar hún
var spurð álits á Ferraro, að henni kæmi þá í
hug orð sem rímaði við „rich“.
» Talið er að Jackson hefði gengið miklu
betur, ef honum hefði ekki orðið það á í
kosningabaráttunni að uppnefna gyðinga í
New York (Hymies og Hymietown)
Kvenskörungur Geraldine Ferraro var útnefnd varaforsetaefni demó-
krataflokksins í júlí 1984. Hún var skörulegri frambjóðandi en Mondale.