Morgunblaðið - 10.02.2008, Blaðsíða 41

MYNDLIST
Listasafn
Reykjanesbæjar
Til 9. mars. Opið alla daga
frá kl. 11–17. Aðgangur
ókeypis.
Dans elementanna, mál-
verk, Daði Guðbjörnsson
bbbnn
ÆPANDI bleik og
rauð hjörtu stökkva á
áhorfandann þegar
komið er inn í sýning-
arsal Listasafns
Reykjanesbæjar. Þetta
er verkið Hjörtu á réttum stað og í
þessari mynd koma fram nokkur
einkenni Daða sem listamanns,
kraftmikil notkun á sætum litum og
klisjukennt myndefni svo minnir á
ósmekklega kaþólska minjagripi í
yfirstærð. Strax hér við fyrsta
verkið á sýningunni skilur á milli
þeirra sem ná sambandi við verk
Daða og þeirra sem gera það ekki,
en það er til marks um gildi verka
hans að þau eru umdeild.
Daði sýnir metnað á sýningu
sinni en sem undirliggjandi þema
má greina leit að mörkum og eig-
inleikum tveggja heima, eða
kannski góðs og ills. Það má finna
fyrir innri baráttu, til dæmis í
myndinni Gulur býr enn í helli sín-
um, þar sem í myrkri má greina
ljós en líka lævís öfl. Kannski má
kalla margar myndanna landslags-
myndir, og eftirminnileg, sterk,
hrein og tær er mynd Daða þar
sem mætast himinn og haf undir
dansi skýjaslæða, listamaðurinn er
orðinn afar öruggur í sínu mynd-
máli. Daði var djarfur þegar hann
kom með krúsídúllurnar á sínum
tíma, enn fara þær fyrir brjóstið á
mörgum og svo virðist sem form af
þessum toga geti ekki talist alvar-
leg myndlist. En hér sýnir Daði svo
ekki verður um villst að honum er
full alvara og þegar best lætur er
myndflötur hans lifandi og iðandi af
lífi, með vísunum jafnt í listasöguna
og samtímalistir. Brosmild andlitin
sem skína fram á mörgum stöðum
koma í veg fyrir að myndirnar
verði hjákátlega upphafnar en
draga þær ekki niður á plan lág-
menningar, þvert á móti mætast í
verkum Daða áhrif frá kitsch og
lágmenningu, mynsturgerð og naív-
ísma sem og straumum í sam-
tímalistum svo sem tilhneigingu ís-
lenskra landslagsmálara til að
einbeita sér að smáatriðum yf-
irborðsins svo sem gróðri eða
hrauni.
Allt frá því að Daði hóf að mála á
tímum nýja málverksins hefur hann
óslitið þróað myndmál sitt. Um
nokkurt skeið hefur ef til vill virst
sem svo að myndmál hans væri sér
á báti en listamaðurinn hefur
ótrauður haldið sínu striki og eins
og oftar þegar svo er virðast
straumar samtímans elta list hans
uppi og birta hana í nýju ljósi.
Dans elementanna „Daði sýnir metnað á sýn-
ingu sinni en sem undirliggjandi þema má greina
leit að mörkum og eiginleikum tveggja heima.“
Stefnumót
tveggja heima
Ragna Sigurðardóttir
Jón Hlöðver Áskelsson
tóntegunda og hljómflaumurinn
túlkar slík átök að betur verður
ekki gert. En auðvitað kemst mað-
ur í friðarrjóður og hjarðmanns-
gleðistemningu í fimmta þætti
sem endar á ljúfu nótunum. Allur
einkenndist flutningurinn af natni
og góðri frammistöðu hljóðfæra-
leikaranna, má þar m.a. nefna fín-
an leik á horn og fagott o.s.frv.
Fyrir hlé brilleraði Áshildur Har-
aldsdóttir á flautuna í konsert
tæknigaldranna eftir Ibert.
Einkar áhrifamikill konsert. Það
var sama hvort Áshildur tjáði lag-
ræna dýpt á neðra sviði flaut-
unnar eða hentist með látum í
hæðir, allt farnaðist henni vel og
geislaði af öryggi. Mér
fannst reyndar í þessu
verki og báðum norsku
verkunum að hljómsveitin
væri stundum fullsterk. Í
upphafi hljómaði kraftmik-
ill forleikur Halvorsens,
sem er vanmetið hljóm-
sveitartónskáld. Rondóið
eftir Sæverud er und-
urfallegt og angurvært og
ljómandi fallega leikin lag-
lína af óbói, fagotti og fiðl-
um.
Sinfónískir tónleikar
með meistarabrag.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. FEBRÚAR 2008 41
NÆSTI fyrirlestur Mannfræðifélags Íslands í
fyrirlestraröðinni Frásögn – túlkun – tengsl, er
fyrirlestur Unnar Steingrímsdóttur dokt-
orsnema í mannfræði við Háskóla Íslands. Kall-
ast fyrirlestur hennar „Sofa urtubörn á út-
skerjum: Um hugræna félagsþætti geðhvarfa“.
Fyrirlesturinn verður í fundarsal Reykjavík-
urAkademíunnar, Hringbraut 121, 4. hæð og
hefst klukkan 20.
Rannsóknin byggist á lífssögum viðmælenda.
Niðurstöður hennar virðast meðal annars varpa
ljósi á hvernig einstaklingurinn skapar og end-
urskapar sjálfsímynd sína og sjálfsskilning á
þeirri vegferð sem lífið býr honum. Efniviðinn
sækir hann einkum í félagstengsl bernsku sinn-
ar sem um leið á sér rætur í ættarsögunni, trú-
ararfi og sögu lands og þjóðar. Unnur Stein-
grímsdóttur lauk BS-prófi í líffræði frá HÍ vorið
1972, BA-prófi í þjóðfræði frá HÍ vorið 2001 og
MA-prófi í mannfræði frá HÍ vorið 2003. Unnur
stundar nú doktorsnám í mannfræði við Há-
skóla Íslands.
Um hugræna félags-
þætti geðhvarfa
ÞAÐ er ástæða fyrir því að La trav-
iata er ein mest sýnda ópera tónbók-
menntanna. Sagan, sem byggð er á
Kamelíufrúnni eftir Alexandre
Dumas, höfðar til fólks á öllum tím-
um, og er saga af ást sem ekki fær að
þrífast vegna fordóma og samfélags-
aðstæðna. Tónlist Verdis er drifkraft-
urinn sem gerir óperuna að sönnum
gullmola. Allt frá forleiknum í upp-
hafi, þar sem Verdi vísar snilldarlega
í niðurlag óperunnar og grimm örlög
la traviötu, Víólettu Valery og óper-
una á enda, er hvert atriðið af öðru,
aríur, dúettar, kórar, millispil, svo
fullkomlega meitluð af hendi tón-
skáldsins, svo fullkomlega trú sög-
unni og svo fullkomlega trú sögu-
persónum sínum, að fátítt er að allt
falli svo listilega saman í einu verki.
Með öðrum orðum, La traviata er
snilldarverk. Þegar um slíkt verk er
að ræða; verk sem hefur þegar verið
sýnt nokkrum sinnum áður, og alltaf
við góðar undirtektir; hljóta vænting-
arnar að vera miklar. Jamie Hayes
sem áður hefur sett upp verkefni fyr-
ir Óperuna var fenginn til að setja
Traviötu upp núna og honum hefur
tekist vel – að mestu. Hann færir sög-
una til áranna kringum 1920, en
hvar? Auðvitað gæti þetta verið
glamúrlíf flottræflanna í París á þeim
tíma, og því vill maður trúa, þar sem
borgin er margoft nefnd á nafn í text-
anum. En bandarískur fáni yfir svið-
inu í öðrum þætti gefur vísbendingar
um að allt í einu séum við komin
þangað. Þetta verður ankannalegt
þegar persónurnar eru í stöðugum
skreppitúrum til Parísar að sinna er-
indum sínum og koma til baka að
vörmu spori. Þetta er hvorki stórt né
mikilvægt atriði upp á heildaráhrif
sýningarinnar, en fánanum hefði bet-
ur verið sleppt. Það skiptir ekki höf-
uðmáli að „sveitin“ heiti eitthvað. Þá
lætur hann persónur verksins skipta
um sviðsmyndir – góð hugmynd, ekki
ný, en vel útfærð; þar sem jafnvel
hljómsveitarstjórinn Kurt Kopecki
var dreginn upp á svið til að skemmta
veislugestum Traviötu.
Sýningin er falleg fyrir augað, leik-
mynd Elroys Ashmores gæðir gam-
alkunnugt svið Gamla bíós nýju og
fersku lífi, búningar Filippíu Elís-
dóttur eru fallegir, – fara persónum
þó misvel. Lýsing Björns Bergsteins
er áhrifamikil og gefur sviðinu dýpt,
ekki síst í sveitarsenu annars þáttar,
og undir lokin, þegar Traviata rís upp
af sóttarsænginni. Atriði eru vel upp-
byggð og flæði persóna inn og út af
sviðinu er leyst á skynsamlegan hátt,
og annað rými hússins, eins og sval-
irnar, er nýtt sem hluti sviðs. Allt gef-
ur þetta uppfærslunni heilsteypta og
trúverðuga mynd.
Kór Íslensku óperunnar sýndi
strax í upphafsatriðinu að enn er
hann flottur og kraftmikill – leik-
rænir tilburðir kórsins í heild hafa
batnað, en þurfa að verða enn betri.
Zbigniew Dubik leiddi hljómsveitina,
og Kurt Kopecki hljómsveitarstjóri
hélt öllu saman af miklu öryggi og
músíkalskri tryggð við Verdi.
Í fyrsta sinn gafst okkur nú tæki-
færi til að heyra í tveimur mögnuðum
söngvurum sem hafa gert garðinn
frægan erlendis um árabil. Sigrún
Pálmadóttir í titilhlutverkinu var
stórkostleg og átti þessa sýningu al-
gjörlega. Söngur hennar var tækni-
lega fullkominn – hún hafði ekkert
fyrir háum tónum, og hver og einn
einasti þeirra var í fókus og söng-
flúrið rann léttilega og áreynslulaust
frá henni – rödd Sigrúnar steinliggur.
En Sigrún gerði meira. Hún söng af
músíkölsku næmi sem fór saman við
eðlilegan og blátt áfram leik. Hún
sýndi mikinn karakter og reisn í hlut-
verki Traviötu; enginn aum-
ingjabragur þar.
Jóhann Friðgeir Valdimarsson í
hlutverki Alfredos Germont, söng
margt mjög fallega, eins og hann ger-
ir svo iðulega; en því miður er sam-
anburðurinn við toppfólkið okkar
honum óhagstæður. Hann stendur
Sigrúnu og Tómasi Tómassyni í hlut-
verki Germonts eldri talsvert að baki
í sviðsþroska. Með tvo slíka heims-
söngvara sér við hlið hefði Jóhann
Friðgeir þurft miklu meiri leikræna
þjálfun og leiðsögn í söngnum. Nú er
ekki hægt að segja að Jóhann Frið-
geir sé reynslulaus og hafi ekki góða
rödd. Hvort tveggja er vissulega til
staðar. Í fyrsta lagi oflék hann með
ýktum svipbrigðum og vandræða-
legum hreyfingum og maður hafði á
tilfinningunni að honum liði ekki vel á
sviðinu. Í öðru lagi var hann of fók-
useraður á eigin tilvist, söng og
hreyfingar, eins og hann þyrði ekki
að fleygja af sér hamnum og sleppa
sér. Hann var ekki þátttakandi í
flæðinu á sviðinu; nýtti sér ekki
magnaðan sviðskraftinn sem sann-
arlega var til staðar, til að færa þenn-
an fókus af sjálfum sér yfir á verkið
og heildina. Til þess að geta það þarf
traust og áræði, þroska og reynslu.
Þá er komið að Tómasar þætti
Tómassonar, sem sannarlega var sá
sem kom, sá og sigraði. Loksins kom
að því að við fengjum að sjá hann og
heyra á sviði Íslensku óperunnar í
verðugu hlutverki – það var löngu
tímabært. Tómas geislaði af öryggi
og yndinu af því að syngja. Hann
þurfti ekki að gera mikið til að heilla.
En hver hans smæsta hreyfing var
þeim mun áhrifameiri. Innkoma hans
á sviðið í upphafi lokaþáttar var
mögnuð. Þó gerði hann ekkert annað
en taka þessi fáu skref, staðnæmast
og horfa. Hann var þrúgandi sem
hinn hégómlegi „tengdafaðir“ Trav-
iötu og stórkostlegur sem iðrandi
gamalmenni. Rödd Tómasar er fram-
úrskarandi falleg og tæknilega örugg
og hann hefur allt músíknæmi til að
bera sem gerir hann að miklum lista-
manni. Margnefnt atriði í sveitinni, í
fyrri hluta annars þáttar, þar sem
Traviata og Germont eldri – í hönd-
um Sigrúnar og Tómasar, syngja sinn
langa dúett var eitt það magnaðasta
sem undirrituð hefur séð á sviði Ís-
lensku óperunnar. Það snart, og það
snart djúpt. Þannig á góð óperusýn-
ing að vera. Söngvarar í minni hlut-
verkum voru allir góðir, en sérstakur
fengur var að því að fá Jóhann Smára
Sævarsson á sviðið í hlutverki Gren-
vils læknis.
Í heild var þetta stórkostleg sýn-
ing, ekki síst fyrir frábæra frammi-
stöðu Sigrúnar Pálmadóttur og Tóm-
asar Tómassonar.
Listræn reisn
TÓNLIST
Íslenska óperan – La traviata
Íslenska óperan sýnir La traviata eftir
Giuseppe Verdi við texta eftir Piave,
byggðan á Kamelíufrúnni eftir Dumas. Í
aðalhlutverkum eru Sigrún Pálmadóttir,
Jóhann Friðgeir Valdimarsson og Tómas
Tómasson. Kór og hljómsveit Íslensku
óperunnar, konsertmeistari er Zbigniew
Dubik og hljómsveitarstjóri er Kurt
Kopecki. Leikstjóri er Jamie Hayes, leik-
mynd hannaði Elroy Ashmor, Filippía
Elísdóttir hannaði búninga og Björn Berg-
steinn lýsingu.
Föstudagskvöld kl. 20.
 Árvakur/Kristinn
Snilldarverk La Traviata stóð undir væntingum – að mestu.
Bergþóra Jónsdóttir