Morgunblaðið - 03.11.2008, Blaðsíða 24

24 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. NÓVEMBER 2008
Efnahagsmál og þeir fjárhagslegu erfiðleikar sem blasa við fjölda manns brenna á mörgum.
Morgunblaðinu hefur borist fjöldi greina og pistla þar sem fólk lýsir áhyggjum sínum af þróun mála.
Samfélagsmál
ÞAÐ er ljóst að nokkrir forkólfar kreppunnar verða að
axla ábyrgð á ástandinu. En ég ætla ekki að fara út í þá
sálma núna, heldur að sjá fyrir mér Ísland framtíðar.
Fyrirmyndir
Öll þurfum við okkar fyrirmyndir sem við getum lært af.
Mín fyrirmynd er Sviss. Ein ríkasta og stöndugasta þjóð
um áratugaskeið.
Þeir hafa byggt velgengni sína á fjár-
málaafurðum og miklu lýðræði.
Ég er ekki búinn að missa trúna á
frjálshyggjunni. Hún hefur skilað okkur
ótrúlegum lífsgæðum.
Hins vegar verður að hafa eftirlit með
henni. Blandað hagkerfi með vissri rík-
isforsjá þar sem samkeppni verður ekki
komið við.
Þar tekur ríkið við.
En umfram allt að leyfa markaðinum að ráða verð-
mynduninni. Það er eina leiðin til að sjá verðmætin.
Gegnsæið á verðmiðanum vantaði, því voru markaðir
stórlega ofmetnir og hrunið blasti við.
Af hverju frjálshyggja? Vegna þess, að hún er eina
kerfið sem líkir eftir náttúrulögmálunum. Eins og í nátt-
úrunni. Þá leitast náttúran við að koma jafnvægi á fram-
boð og eftirspurn.
Og náttúran fær þannig „verðmiða“ á gæðin.
Byggðavandinn
Við skiptum landinu upp í einingar sambærilegar við
kantónurnar í Sviss. Vestfirðir verða þannig ein eining,
Norðurland vestra ein eining o.s.frv.
Við veitum einingunum aukið sjálfsforræði. Höldum
sköttunum inni í einingunum og snúum hlutföllunum við.
Íslenska ríkið fær t.d. ákveðna prósentu til að halda utan
um stjórnkerfið.
Vestfjarðaeiningin fær t.d. að ráða sjálf skattheimt-
unni, bæði vegna einstaklinga og fyrirtækja. Þannig fær
einingin tæki til að halda fjármagninu inni í einingunni.
Og hún gæti svo náð að laða að einstaklinga með lágri
skattheimtu. Einnig gætu Vestfirðir t.d. ákveðið að
lækka skatta á fyrirtæki niður í 10% til að laða að stórfyr-
irtæki til að setja útibú sín á staðinn.
Mörg erlend fyrirtæki myndu sjá hag sín í að skrá fyr-
irtæki sitt í skattaparadís. Og Vestfirðir myndu blómstra
sem aldrei fyrr. Byggðavandinn yrði leystur.
Verslun með peninga
Við eigum ekki að gefast upp þó allt hafi farið á versta
veg. Við vorum á réttri leið með útrásinni. Vandamálið
var að ekki var farið eftir leikreglunum og hlustað á Fjár-
málaeftirlitið. Lærum af þessu. Mér finnst að við ættum
að fara leið Lúxemborgara og Svisslendinga og leyfa
bankaleynd. Það er engin tilviljun að þessar þjóðir eru
ríkastar. Sviss hefur verslað með peninga mjög lengi.
Hins vegar þarf að hafa eftirlit með bönkunum, skipta
þeim niður í einingar, viðskiptabanka og svo fjárfesting-
arbanka. Einnig að blanda ekki ábyrgðum á milli landa.
Kaupþing gerði mistök að setja ekki Icesave í enska
bankann sem þeir áttu í London og þannig hefði ábyrgð
flust yfir á Breta.
Krónan er ónýt
Milton Friedman sagði að fljótandi gengi gæti aldrei
gengið upp með örmynt. Það yrðu gerðar stanslausar
árásir á hana. Tökum upp evruna, svissneskan franka eða
norsku krónuna, allt er betra en krónan. En sennilega
væri best að taka upp evruna og komast þannig í ábyrgð-
ir og skjól hjá Evrópska seðlabankanum.
Þjóðaratkvæðagreiðslur
Við þurfum að auka lýðræði og hafa tíðar þjóðaratkvæða-
greiðslur eins og Svisslendingar. Það er hið sanna lýð-
ræði og reynslan sýnir að þjóðaratkvæðagreiðslurnar
hafa skilað Svisslendingum „réttustu“ ákvörðununum.
Orkumál
Aukum framleiðsluna með fleiri álverum, gagnaverum
fyrir netið og leggjum sérstaka áherslu á vetnisfram-
leiðslu og raforku.
Lækkum skatta á tvinnbíla til að spara olíukaup. Með
því að nota tvinnbíla rétt og hlaða þá reglulega, væri í
raun hægt að sleppa bensínnotkun. Spörum þannig
gjaldeyri og treystum á innlenda orku. Auk þess ætti
rekstur tvinnbíls (ef ríkið drepur það ekki niður með
skattlagningu) að spara almenningi fúlgur fjár.
Orkan er óþrjótandi hérna, hægt er að virkja fall-
vötnin, neðansjávarstrauma, vindorkuna, jarðhitavirkjun
og jafnvel sólarorkuna. Komum þessu öllu í verðmæti.
Útrás í orkumálum
Við erum á réttri leið þar. Við eigum að deila þekkingu
okkar á jarðvarma með öðrum jarðarbúum. Og auðvitað
eigum við að hagnast í leiðinni. Þekking kostar peninga
og allir nunu græða á orkuútrásinni.
Íslendingar góðir. Möguleikarnir eru óþrjótandi fyrir
duglega og gáfaða þjóð. Við erum með gríðarlega þekk-
ingu í landinu. Erum ennþá ríkust í heimi í þeim skilningi
að mannauði. Við verðum fljót að læra af reynslunni og
verða efnuð þjóð aftur.
Ísland úr kreppunni
Eftir Arnar Loftsson
Höfundur er löggiltur fasteignasali.
Í SAMBANDI við þá alvarlegu atburði sem að undanförnu hafa gerst og
ríða með fullum krafti á íslensku þjóðfélagi í dag, ekki síst íslenskum bönk-
um og öðrum fjármálafyrirtækjum, veltir maður vöngum yfir orðræðu ým-
issa einstaklinga í efstu þrepum hins íslenska þjóðfélags. Sama fólkið og
var í forustu fyrir hinni íslensku nýfrjálshyggju og veitti henni braut-
argengi með stuðningi sínum og framgöngu bæði heima og erlendis telur
nú við hæfi að tala um að nú sé komið að því að breyta um stefnu og að
varðveita þurfi samfélagslega ábyrgð fólks í landinu! Í þeim hópi eru ein-
staklingar sem áður fyrr töluðu mikið um að við, Íslendingar, þyrftum að
grípa til félagslegra (les sósíalískra) ráða til þess að bæta þjóðfélagið í
heimi vondra kapítalista. Þeir hinir sömu, sumir, gerðust áður málpípur
hinna nýfrálshyggjusinnuðu kapítalísku útrásarvíkinga og létu sér vel líka
að vera í sviðsljósinu með þeim.
Þegar rætt er um að varðveita hið kapítalíska hagkerfi en að varðveita
skuli samt hina samfélagslegu ábyrgð, hvað eru menn þá að meina? Hver,
hverjir, eiga að gera það? Á e.t.v. að einkavæða hið opinbera velferð-
arkerfi í þágu skipbrots nýfrjálshyggjunnar? Evrópusinnar hafa engar
áhyggjur af því að Evrópusambandið hefur sömu áherslur í hagstjórnun og
hið hákapítalíska bandaríska þjóðfélag sem nú riðar til falls vegna skorts á
félagslegum gildum þar á bæ. Eins og í hinu ameríska hagkerfi eru fé-
lagslegar áherslur ekki litnar hýru auga í Evrópusambandinu. Mér er það
þess vegna hulin ráðgáta hve mikla áherslu hinn „sósíalíski“ (les jafn-
aðarmanna-) flokkur Samfylkingarinnar leggur á aðild að Evrópusam-
bandinu. Hvað er í gangi? Það hefur t.d. ekki bólað á því að ES hafi haft
mikla samúð með Íslandi í þeim þrengingum sem yfir það hafa gengið í
fjármálakrísunni sem nú tröllríður heiminum og helst hefur bitnað á okkur
vegna fólskulegrar atlögu Breta á Íslendinga. Haldið þið, svokallaðir jafn-
aðarmenn, að okkur hefði vegnað eitthvað betur í þessum þrengingum ef
við hefðum verið fullgildir aðilar að ES? Ef svo er þá er útskýringa óskað.
Sannleikurinn er reyndar sá að hið íslenska þjóðfélag, sem byggist á
frelsi einstaklingsins til orðs og athafna og jafnframt félagslegum gildum
þar sem öllum þjóðfélagsþegnum er tryggt öryggi og lífvænleg skilyrði, er
ekki lengur að finna, hvorki í Skandinavíu né hinum áður sósíalísku þjóð-
félögum í Evrópu. Evrópusambandið er óskapnaður nýfrjálshyggjunnar
og það ber að forðast. Við þurfum ekki á því að halda, en það vill að sjálf-
sögðu gleypa okkur og það sem það vantar helst, orku og fiskimið.
Segjum nei við Evrópusambandið, segjum nei við EES. Segjum já við
sjálfstætt frjálst Ísland og frjálsa sjálfstæða stefnu bæði í innanlands- og
utanríkismálum. Áfram Ísland!
HERMANN ÞÓRÐARSON,
fyrrverandi flugumferðarstjóri.
Samfélagsleg ábyrgð
– hvað þýðir það?
Eftir Hermann Þórðarson
TRÚLEGA er ég ekki eini lands-
byggðareinstaklingurinn, sem átti
peninga í peningabréfasjóði Lands-
bankans, þótt ekki margir af þeim
láti í sér heyra.
En að undanförnu hefur verið tal-
að við fólk í Reykjavík, sem segir
sínar farir ekki sléttar gagnvart við-
skiptum við peningasjóð LÍ og er
ekki aldeilis ánægt með þá skerð-
ingu á inneignum þeirra, sem nú
blasir við, eða hvorki meira né
minna en 30%-40%, og láir þeim
enginn. Allt þetta fólk og þar með
talinn ég undirritaður vorum hvött
til að geyma peninga okkar inni á
peningamarkaðssjóði Landsbank-
ans, þar væru þeir öruggir og bæru
bestu vextina.
Afspyrnuléleg ríkisstjórn gaf það
strax út að inneignir fólks í íslensk-
um bönkum væru tryggðar og eng-
inn ætti að tapa neinu. En hvað svo?
Nei bíðið aðeins við. Ekki komu rík-
isstjórninni neitt við þessir pen-
ingamarkaðssjóðir og fólkið, sem
átti þar peninga sína geymda, var
ekkert of gott til að taka á sig skell-
inn.
Þetta er frjálshyggjukapítalismi
íhaldsins; þeir sem minna mega sín
eiga að borga brúsann fyrir fjár-
glæpamennina, sem voru jú búnir að
stela peningunum þeirra. Ég seldi
lítið fyrirtæki, sem ég átti fyrir
nokkrum árum, og eignaðist þar
með nokkrar krónur, sem ég var
hvattur til að leggja inn á pen-
ingamarkaðssjóð í Landsbankanum,
því eins og fyrr sagði var þar besta
ávöxtunin, svo ekki sé talað um ör-
yggi, sem þessi reikningur bauð upp
á.
Auðvitað þáði ég þetta kostaboð
því eftir útreikningum mínum að
dæma gæti ég, með því að nurla svo-
litlu út af peningasjóðnum mán-
aðarlega, lengt líftíma minn um ein-
hver ár án þess að drepast úr sulti
og seyru. Mér sýnist nefnilega að
þær bætur, sem ég á rétt á frá
Tryggingastofnuninni, og lífeyr-
issjóðsgreiðslur séu vart til að lifa af,
eða 130-140 þúsund á mánuði, hvað
sem Jóhanna Sigurðardóttir segir.
Nýjustu fréttir frá Landsbank-
anum eru að búið er að stela af mér
um 40% af minni innistæðu og þar
með fækka þeim árum, sem ég á eft-
ir lifandi.
Eru peningarnir á peningamark-
aðssjóði ekki inneign fólks í banka
eins og ríkisstjórnin lofaði að bæta?
Þökk sé ríkisstjórn Íslands, með
íhaldið í broddi fylkingar, fyrir allt
klúðrið.
Nú er ég reiður.
HJÖRLEIFUR HALLGRÍMS,
Akureyri.
Nú er ég reiður
Eftir Hjörleif Hallgríms
BJÖRGVIN G. Sigurðsson viðskiptaráðherra hefur gefið fyrirheit um að
almenningi, sem varðveitti fé í sjóðum gömlu bankanna, verði á einhvern
hátt bættur hugsanlegur skaði. Enginn veit enn hver staða
sjóðanna er og fjöldi fólks bíður í óvissu um örlög fjármuna
sinna. Þótt einhverjum kunni að finnast yfirlýsingar ráð-
herrans gáleysislegar höfða þær til réttlætiskenndar al-
mennings enda skipta viðskiptavinir sjóðanna tugum þús-
unda.
Í þessu máli er til einföld leið. Það sem uppá vantar hjá
bönkunum og ríkisvaldinu til að standa almenningi skil á
inneign hans í sjóðum gömlu bankanna komi hlutafjáreign í
viðkomandi nýjum banka í hlutfalli við hið tapaða fé og verðmat hvers
banka fyrir sig eftir yfirtöku ríkisins. Inneign í öllum sjóðum bankanna
komi undir þetta ákvæði nema inneign í hlutabréfasjóðum.
Með þessu móti er komið í veg fyrir að þeir fjármunir almennings, sem
ekki er innistæða fyrir, verði verðlausir og jafnframt viðurkennd á borði
sú ábyrgð sem stjórnvöld báru varðandi eftirlit með sjóðunum.
Þessi tillaga er ekki sett fram til að fría stjórnvöld frá að leita allra leiða
til að bæta þeim sem misstu fé sitt í sjóðunum heldur er þetta þrautav-
araleið þegar annað bregst.
Inneign í sjóðum bankanna
Eftir Lúðvík Ólafsson
Höfundur er læknir.
ÉG HEITI Jóhannes Þorkelsson
og er bara venjulegur Íslendingur
sem á sparifé sem er fast í ein-
hverjum sjóðum hjá Kaupþings-
banka. Ég er að horfa upp á allan
minn sparnað brenna upp í aðgerð-
arleysi sem ég skil ekki. Við erum
fyrsta þjóðin til
að falla hart í
þessari banka-
kreppu þó líklega
eigi fleiri Vest-
urlönd eftir að fá
yfir sig samskon-
ar fjárhags-
kreppu og við,
þar sem þetta er
ekki einskorðað
við okkar litla þjóðfélag. Ég get bara
ekki skilið afhverju það er ekki opn-
að fyrir þessa sjóði til að selja er-
lendu hlutabréfin (sem eru allt að
40% hluti af sparnaðarleiðum ungs
fólks í dag) til að takmarka tap al-
mennings. Mér finnst öll umræða
einblína á gjaldeyrisviðskipti. Þess
vegna spyr ég hvort ekki væri best
að losa þessi hlutabréf og fá gjald-
eyri inn í landið og fólk gæti fengið
sinn sparnað borgaðan út, ef þess
væri óskað, áður en þessi hlutabréf
verða verðlaus og þetta líklega tap-
aðir peningar og fólkið í landinu tap-
ar sparifé sínu. Ég er enginn sér-
fræðingur í þessum málum og veit
ekki hvernig best væri að fara að
þessu en mér finnst að enginn sé að
koma trúverðuglega fram fyrir þjóð-
ina með hugmyndir um hvernig
hægt sé að minnka þetta tap okkar.
Enginn er að róa þjóðina og upplýsa
hvað verður um peningana okkar,
sem örfáir einstaklingar léku sér
með.
Margir eiga allt sitt undir þessu,
bæði þeir sem eru búnir að missa
vinnuna og þeir sem eru að missa
vinnuna. Þessir peningar, sem fastir
eru gætu framfleytt þeim yfir þá erf-
iðustu tímana sem framundan eru.
Annað mál sem mér finnst vanta í
umræðunni er hvað á að gera fyrir
fólkið sem hélt að það væri með
örugg húsnæðislán í íslenskum
krónum, verðtryggðum, sem verð-
bólgan étur upp, og yfirdráttarvexti
sem eru að rjúka upp úr öllu valdi.
Hvernig verður komið á móts við
mig sem tók íslenskt lán í íslenskum
krónum en ekki erlent áhættugeng-
islán? Allir vissu af áhættunni sem
fylgir því að taka lán í erlendri mynt
út af gengisáhættu. Lánin þeirra
munu lækka með styrkingu krón-
unnar en íslensku verðtryggðu lánin
munu haldast í hæstu hæðum með
hærri greiðslubyrði.
Hvað verður gert fyrir okkur sem
fórum „öruggu leiðina“ og tókum
ekki gengisáhættuna? Og á end-
anum förum við verst út úr þessu.
Hvergi er svör að fá, hvorki í
bönkum né ráðuneytum íslensku
þjóðarinnar.
JÓHANNES ÞORKELSSON,
pípulagningamaður, skattgreið-
andi, námsmaður og Íslendingur.
Aðgerðarleysi stjórnvalda
Eftir Jóhannes Þorkelsson
Þá útrásarvíkingar veittu
það vín sem Guð oss ei gaf
og bláeygir borgarar neyttu,
bubbinn stóð upp og kvað.
Við erum svo snjallir og sætir
svo útvalið riddara lið,
oss auður og allsnægtir kætir
og ávöxtinn þinn hirðum við.
Ef garnirnar gaula af hungri
í gjöfulli útrásar bót,
þá klifrið í fjallanna klungri
og kjamsið á gamalli rót.
Þó kötturinn kúki á teppi,
og krakkinn í sína brók,
Þá auðmjúkur æstu þig ekki
því orkan er kreppunnar bót.
Á duggunum okkar við dólum.
Við dáleiddum hrekklausa þjóð.
Nú Babýlons baalunum ljótum
við blótum af ranglátum sjóð.
Ef ölið á endanum þrýtur
og arðsemin er ekki ljós,
við söknum þjóðar sem flýtur
sofandi að feigðar ós.
Til heimalands aftur við höldum
hressir og úthvíldir menn,
við Betlihem leysum úr böndum
og bankana kaupum senn.
En brjóti nú samviskan böndin,
ég bið þig að sættast við mig.
Þá Lasarus, hjartað og höndin
er hlutskipti mitt fyrir þig.
ÁRSÆLL ÞÓRÐARSON,
húsasmiður.
Út vil ek
Eftir Ársæl Þórðarson