Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 14

58
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Dýradeildir Tala dýra á hvern dm1
Einfrumungar (Flagellala, Rhizopoda, Ciliata) ......... 1 000 000 000
Hjóldýr (Rotatoria) og bjarnardýr (Tardigrada)..................... 500
Þráðormar (Nernatoda) .......................................... 30 000
Stökkskottur (Collembola) ....................................... 1 000
Maurar (Acarina) ................................................ 2 000
Önnur liðdýr (smáköngulær, krabbadýr, margfætlur,
skordýr) ....................................................... 100
Pottormar (Enchytraeidae)........................................... 50
Ánamaðkar (Lumbricidae) ............................................. 2
eru misstór og gera mismunandi kröfur til lífsins. Það hefði svipaða
þýðingu og að leggja saman íbúafjölda og fjölda rnúsa og fiðrilda
einnar sveitar og draga ályktanir af því. Tölur þessar eru frá Mið-
Evrópu og mætti því ætla, að allt öðru vísi liagi til í íslenzkum
jarðvegi. Þetta er þó ekki sennilegt. Rannsóknir þær, sem greinar-
höfundur og aðrir hafa gert á íslenzkum jarðvegsdýrum, benda
til þess, að svipuð hlutföll séu hér fyrir hendi. Mörg hinna minni
jarðvegsdýra eru heimsborgarar, ef svo mætti að orði kveða, og ná
lieimkynni þeirra yfir meginhluta norðurhvels jarðar eða jafnvel
allar heimsálfur. Vegna smæðar sinnar geta þau sennilega borizt
langar leiðir nreð fuglum, vindi eða á annan hátt og breiðzt út um
allar trissur.
Til jress að lesendurnir geti betur áttað sig á því, hvað hér er um
að ræða, skal ég nú gefa stutt yfirlit yfir dýraflokka þá, sem talizt
geta jarðvegsdýr. En áður en við getum byrjað, verðum við að gera
okkur nokkra grein fyrir því, hvað jarðvegur er. Jarðvegsfræðingar
hafa gert margar skilgreiningar á jarðvegi og flokkað tegundir hans
á ýmsa lund. Við getum þó haldið okkur við skilgreiningu Ramanns
frá 1911, en hún hljóðar svo: „Jarðvegur er efsta veðrunarlag
hinnar föstu jarðskorpu; hann samanstendur af muldum og efna-
fræðilega breyttum steinefnum ásamt leifum jurta og dýra“. Sem
jarðvegsdýr lítum við þá á öll þau dýr, sem annaðhvort taka þátt í
mulningi, blöndun og elnafræðilegri breytingu steinefnanna eða
vinna að breytingum jurta- og dýraleifa. Það er þó ekki nauðsyn-
legt, að þau hafist alltaf við í jarðveginum. En við köllurn öll þau
dýr jarðvegsdýr, sem hafast að mestu við í jarðveginum, enda þótt
Jrau vinni ekki beinlínis að umbreytingu lians. Margar dýrategund-
ir, meðal annarra 95% af öllum skordýrum, lifa á einhverju stigi