Náttúrufræðingurinn - 1942, Page 65

N ÁTT Ú RU FR ÆÐINGURINN
109
vera undir 30 m þykk. Á'ið fljótlega skoðun tókst mér ekki að
l'inna leifar lauf trjáblaða, en almikið er þarna af beintauga vatna-
jurtum og að því er virðist, för eftir greninálar, enda sýndist mér
stærstu lurkarnir með nálatrésvíindum. Án nánari rannsókna
verður ekki um það sagt, bvort þessi surtarbrandur er frá svip-
uðum tíma og Vestfjarðabrandurinn, en undirstöðulög háns eru
engu síður fornleg en undirstöðulög þeirra brandlaga þar vestra,
sem ég liefi séð. Þá er brandur í fornlegu uinhverfi í Skálavik, inn-
arlega við vestanverðan Skjálfandaflóa, og ennfremur er eitlhvað
af surtarbrandi ofarlega i Tjörnessfjöllum að austan, sunnan við
bæinn Fjöll í Keldubverfi. Þvi miður gal ég ekki haft upp á brand-
laginu þar, en brandflögur og allstóran viðarbút sá ég þar i gili
svo ofarlega, að ætla má að brandurinn liggi hundruðum metra
ofan við sjávarmál, enda berggerð þeirra fjalla mjög lornleg.
Þetla sýnir, að hinn forni sökkull íslands er jafnt lil staðar, í sýni-
legri bæð, á stórum fláka austan Eyjafjarðar, eins og vestar á
basaltsvæðinu, og bann skýtur jafnvel upp sköllunum innan landa-
mæra þingeysku sigspildunnar miklu, svo fornberg nær óvíða
meiri hæð en einmitt á Tjörnesi.*)
Ofaná þessum fornu lögum, sem surtarbrandurinn virðist vera
bundinn við, liggja svo víðast á Norðurlandi allþykkar basalt og
millilagamyndanir með nokkuð öðrum blæ en undirlögin, en Jió
allmjög mismunandi álitum á ýmsum stöðum. Mvndanir þessar
eru misþykkar, frá nokkurum hundruðum m lil allt að þúsund
m liar, sem fornbergið hefur sigið eða liggur mjög lágt. í þeim
liggja, milli basaltbelta, móleit eða rauðmenguð sandsteinslög, ým-
iskonar gosmynjar og jafnvel völubergslög, annarstaðar eru gjall-
borin millilög miklu ráðandi og jafnvel þursaberg. Basaltlög þess-
arar deildar eru allmismunandi á ýmsum stöðum og einnig inn-
byrðis. Sum allsmákorna og jafnvel gráleit að lit, önnur eru gróf-
korna og þá oft mjög dökk, minna þá rnjög á basaltið i neðstu
fornlögunum að öðru en því, að kvarts og kalkspatkenndar mynd-
anir i sprungum og holum eru þroskaminni. Sumsstaðar ná þessi
berglög alveg lil fjallabrúna, en allvíða liggja efsl í háfjöllum eitt
eða fleiri þykk grásteinslög, meira e’oa minna grófkorna, með mó-
bergskenndum eða gjallkenndum millilögum, og er þá komið þar
upp, sem jökulmenjarnar eru milli laga við Fnjóskadal og þangað,
sem líkur eru til, að þær muni einnig finnast, svo víst sé, vestar í
landinu.
1) Sjá enn fremur, Trausti Einarsson: Myndun íslands. NáttúrufræS-
ingurinn, 10. árg., 3.—4. h. 1940.