Andvari - 01.01.1979, Blaðsíða 77

andvari
HALLÆRI OG HNEYKSLISMÁL
75
öll hey, taða og úthey, meira og minna skemmd af bruna og illri verkun (ísafold
7. febrúar 1883). (bls. 199).
Mislingarnir ollu miklu meira tjóni í Húnavatnssýslu en á Austfjörðum,
og telur Bjarni Jónasson, að um 100 manns hafi 'látizt úr veikinni. Vinnutapið
var líka óhemju mikið.
Var það áætlað á þeim tíma, að það mundi ekki nema minna en hálfri milljón
króna, og er það mikið fé miðað við verðgildi peninga á þeim tíma. í Húnavatns-
sýslu var þá t. d. eitt dagsverk um heyannir talið samkvæmt verðlagsskrá á kr.
2,38 (bls. 201).
Ennþá verra var þó tjónið af f járfellinum, og þá sérstaklega af lambadauða. Til
að bjarga því búfé, sem eftir var, seldu menn haustið 1882 eins marga sauði
og Cogbill var fáanlegur til að kaupa.
Eftirfarandi yfirlit sýnir fækkun búfjár í Húnavatnssýslu frá fardögum 1881 til far-
daga 1883 og samanburð við heildarfækkunina á öllu landinu:
Nautgripir 371, eða 23,27%, allt landið 18,12%.
Sauðfé 24.408, eða 42,68%, allt landið 35,68%.
Hross 1.135, eða 24,27%, allt landið 20,53% (bls. 202)
Ekki er um að villast, að í Húnavatnssýslu hefir verið um raunverulegt hallæri
að ræða og gjafavörurnar frá Englandi og Danmörku því komnar á réttan stað.
Gallinn var sá, að ekki kom nóg áf fóðurvörum, éftir því sem Bjarni Jónasson
reiknaði:
Heimili í sýslunni voru þá talin rúm 650, og kom því ekki nerna 3% poki af gjafa-
korninu á hvert og 1 baggi af heyi á 9 heimili af hverjum 13 (bls. 210).
Um ástandið í Eyjafirði bar Jón A. Hjaltalín vitni, eins og áður var getið,
að ekkert hallæri væri og engin ástæða til að biðja um hjálp frá útlöndum.
En ekki þótti undirkennara hans á Möðruvallaskólanum, Þorvaldi Tlioroddsen,
ástandið gott. í Ferðabók sinni, 1. bindi, segir Þorvaldur:
Sumarið 1882 var eitt hið lakasta, er verið hafði í manna minnum. Samgöngu-
leysið, ísarnir, kuldi, þokur, rigningar og frost um hásumar drógu kjark úr mönn-
um. . . . Ekkert er hægt að fá í kaupstöðunum og ekkert frá útlöndum, svo þá eru
flestar bjargir bannaðar (bls. 21). Um morguninn 28. júní fór ég á stað frá Möðru-
völlum í Hörgárdal. Fyrr var eigi hægt að fara, því nægilegt gras handa hestum
var eigi sprottið, og hey var hvergi að fá, þótt gull væri í boði (bls. 22).
Maður, sem gæti kannski skorið úr ólíkum vitnisburðum manna, er sóknar-
prestur þeirra og nágranni, séra Davíð Guðmundsson prófastur á Hofi í Möðru-
vallaklausturssckn, en dagbækur hans eru geymdar í Landsbókasafni (Lbs. 925-6
8vo). Óhugsanlegt er, að þeir séra Davíð og Jón skólastjóri hafi ekki talað oft
saman um daginn og veginn, þar eð prestur var vanur að koma heim til Jóns
eftir messu á Möðruvöllum. Það hefði ekki verið nema eðlilegt, að Jón Hjaltalín
hefði frétt, frá prestinum eða öðrum, að margir bændur úr sveitinni neyddust