Andvari - 01.01.2005, Page 91

andvari
AÐ HORFAST í AUGU VIÐ TÓMIÐ - EÐA TRÚA
89
mat Jóns Viðars á því hvort Jóhann bar í raun af öðrum dönskum leikskáldum
á tímabilinu. En Jón Viðar ber Jóhann hvergi saman við danska kollega sína
eða setur hann í samhengi við danskt bókmenntalíf.
Ég geri mér grein fyrir því að hér er um aðferðafræðilegan ágreining að
ræða og það er aldrei gott að gagnrýna bækur fyrir það sem þær eru ekki en
umfjöllun Jóns um stöðu Jóhanns í íslensku samhengi er með því besta í bók-
inni og þess vegna hefði verið athyglisvert að lesa álíka úttekt á stöðu hans
í dönsku bókmenntalífi þar sem hann komst sjaldnast út úr því hlutverki að
vera einhverskonar bókmenntalegur sendiherra íslands.7 Þótt saga Jóhanns
hafi verið stutt og hann fáum kunnur eftir að hann var allur átti hann sér líka
danska sögu og danska „höfunda“ rétt eins og íslenska.
Og hans hustru...
Hluti af endurskoðun Jóns Viðars á goðsögninni um Jóhann nær til sambands
hans við eiginkonuna Ingeborg, Ib. Hún sagði sjálf sögur af sambúð þeirra í
bókinni Mindernes Bes0g sem kom út árið 1932 en þeirri írásögn var ritstýrt
uf Gunnari R. Hansen eins og Jón Viðar lýsir. Sjálfur byggir hann margt í
sinni frásögn á upphaflegu handriti Ib, óritskoðuðu í uppskrift Gunnars.
í hinni opinberu útgáfu endurminninganna er, á yfirborðinu a.m.k., ríkj-
andi glansmynd af skáldinu sem snillingi og lífsnautnamanni sem fellur
vel að lýsingum Sigurðar Nordals og annarra sem Jón Viðar gagnrýnir.
háeð því að gægjast undir yfirborðið og draga fram ýmislegt úr hinum
Htskoðaða hluta endurminninganna sýnir Jón Viðar fram á hvernig draga
niá ýmsar aðrar ályktanir um samband Jóhanns og Ingeborgar en hún gerir
sjálf. Vel er lýst hvernig drykkjuskapurinn bæði sameinar þau og steypir
þeim í glötun.
En það er alveg rétt sem bent hefur verið á að í annars hreinskilinni lýsingu
Jóns Viðars gægist fram gildismat sem erfitt er að samþykkja.8 Þau Ingeborg
°g Jóhann eru gerð jafnsek í drykkjunni og virðast frekar spana hvort annað
UPP í henni en halda aftur af hvort öðru. Jón Viðar segir:
Svo að talað sé nútímamál: Jóhann og Ib voru alkóhólistar og það var áfengisneyslan
sem réði ferðinni í sambandi þeirra, a.m.k. langtímum saman og trúlega ekki síst á
seinni árum. Peir, sem eru fróðir um alkóhólísk sambönd, segja þau oft einkennast af
því að hvor aðilinn um sig reyni fremur að ýta hinum út í drykkjuna en halda aftur af
honum. Með því fái hann sjálfur afsökun til að halda áfram. Þannig hrindi slík pör hvort
öðru út í vítahring sem þau komast að lokum ekki úr. Auðvitað er ekki hægt að fullyrða
að þannig hafi verið ástatt fyrir þeim Jóhanni og Ib. Við vitum það eitt að þarna var eitt-
hvað að og það ekki lítið.9