Fálkinn - 15.11.1957, Blaðsíða 6

6
FÁLKINN
Vincent van Gogli lenti í Arles. Þar
vöknuðu skilningarvit lians i suð-
rænni sól. Rouiin bréfberi varð góS-
vinur lians, og útvegaSi honum hús-
næSi. Og Roulin útvegaSi honum lika
ihúsgögn i stofuna, og von bráðar var
Vincent farinn að mála.
„Einbeitningarhæfni mín eykst með
hverjum degi, og hönd mín verður
styrkari," skrifaði bann Theo. „Ég
hefi meira litavald en nokkurn tíma
áður ... ég vinn eins og gufuvél .. .
blanda liti ... brenni léreft. Heilir
dagar líða svo, að ég tala ekki viS
nokkra manneskju ... og oft smakka
ég ekki mat heldur. Ég fer á fætur
klukkan fjögur á morgnana ... og
vinn iangt fram á kvöld ... oft langt
fram á nótt. Þegar stormurinn inni
í mér verður of sterkur, fæ ég mér
einu glasi of mikið til að draga úr
þrýstingnum.“
Vincent varð bráðlega skuggi af
sjálfum sér. Hann vann berhöfðaður
í brennandi sólskini og málaði mynd
verið fyrir gert, og Vincent varð inni-
lega giaður er hann hitti hann. Nú
álti liann vin og málara lijá sér. Hver
veit nema þeir gætu stofnað lista-
mannanýlendu í Arles?
Stærra svefnherbergið var úlbúið
handa Gaugin, og á öllum veggjum
hcngu fífilmyndir með alls konar
gerðum.
„Ég málaði þessar myndir handa
þér — taktu þær, sem þú vilt helst.“
Gaugin byrjaði með þvi að taka til
í herbergjunum. Hann heimtaöi að
þeir tækju saman allt skranið og röð-
uðu öllu kyrfilega, og síðan skyldu
gólfin þvegin. Hann tók að sér mat-
reiðsluna, því að grunsamlega mikið
terpentínubragð var að öllu því, sem
Vincent kom nærri. ÞaS sem þeir
fengu af peningum létu þeir í vindla-
kassa — það var fjárliirslan. Vincent
var sæll við tilhugsunina um, að eiga
að búa með vini sínum.
En sælan stóð ekki lengi. Vincent
vitdi að þeir byðu lieim til sin nokkr-
Van Gogh og Gaugin gátu aldrei orðið sammála um hvernig þeir ættu að
máta. Þeir skitdu ekki hvor annan.
Hálarinn Vincent van Gogrli.
eftir mynd. Hann gat ekki stöðvað
sig, hann var i álögum.
Svo kom bréf frá Theo og hann
sagði honum það frétta, að hann ætl-
aði að fara að giftast hollenskri
stúlku, sem héti Jóhanna. Vincent
svaraði með heillaóskabréfi. „Þú
verður ekki einmana eftir að þú eign-
ast konuna. Þá verður húsið ekki
tómt.“
Vincent vissi hvað einveran var.
Oft hugsaði hann um, að ef liann
væri nærri einhverjum sem væri sér
samhuga, til dæmis málara á borð við
Gaugin, sem hann gæti gert að trún-
aðarmanni, mundi margt verða öðru-
vísi. Theo var sá eini, sem hann gat
haft orð á þessu við, og Theo brást
ekki. Hann náði í skyndi saman pen-
ingum til að borga skuldir Gaugins
i Bretagne, svo að hann gæti sloppið
þaðan, og keypti handa honum far-
miða til Arles.
Paul kom degi fyrr en ráð hafði
um impressionistum frá Paris, svo að
þeim gæfist kostur á að mála í Arles.
Hann hafði sérstaklega Seurat í huga,
en Gaugin gat ekki hugsað sér að
hafa myndir Seurats nærri sér.
„Ég hefi eytt heilu ári ævi minnar
og neitað mér um allt til þess að finna
stíl,“ sagði hann við Vincent. „Stil
sem sýnir tilganginn i því sem ég
sé ... hugsjónina, án virkileikans
sjálfs.“
„Hvað málar þú þá?“ spurði Vin-
cent.
„Það sem er á kreiki i hausnum á
mér! Listin er abstrakt — hún er
engin myndabók. Það er samræmið í
litunum, sem ég er að eltast við ...
sniðið með viti og nákvæmlega reikn-
að út, þannig að það verki á þig eins
og tónlist.“
„En þá afneitar þú mcstu málur-
unum — Rembrandt ... Rubens ...
Delacroiz ... Millet ... ?“
Gaugin fussaði. „Millet! Þessum
veggspjaldamálara! Með alla mjúku
litina og angurbliðu fyrirmyndirnar."
„Dirfist þú að segja þetta?“ Vin-
cent spratt upp eins og naðra. „Millet
er einn af þeim fáu málurum, sem
'hefir skilið mannlegar tilfinningar.
Millet notar litina til þess að tákna
guð. Ég er ekkert hræddur við til-
finningar," hélt hann áfram. „Þegar
ég mála sólina vil ég að mennirnir
— Síðari hlnti. —
finni mátt hennar — Ijósið og hitann,
sem hún stafar frá sér.“
Gaugin benti á allar myndirnar í
stofunni. „Er það þannig, sem þú
hugsar þegar þú makar þykkri máln-
ingunni á léreftið? Þegar þú lætur
trén vinda sig eins og nöðrur og læt-
ur sólina springa? Það eina sem ég
skil í þessu er að þú málar of hratt.“
„Og þú sérð of hratt,“ svaraði Vin-
cent. Gaugin fór að ldæja og þeir
sættust í það skiptið.
Þessir tveir listamenn voru ólikir
— það var deginum ljósara. Gaugin
var bardagamaður. Ef hann sá ýfing-
ar milli manna i kaffihúsunum bretti
hann fljótlega upp ermarnar og skarst
i leikinn, án þess að hann þekkti þá
sem voru að eigast við, og án þess
að vita hvað um var deilt. En Vincent
góndi á og var hræddur. „Ég verð
veikur af að sjá svona.“ sagði 'hann
eftir á. „Það er of mikið af svona
tilfinningum innan í mér.“ — ,.Þess
vegna hleypi ég þeim úr mér áður
en þær gera mér bölvun,“ sagði
Gaugin. „í vetur lenti ég i slagsmál-
um við nokkra sjóara á Martinique.
Ég varð að liýrast í sjúkrahúsi heil-
an mánuð á eftir. En það borgaði
sig samt.“
Svo lék allt í lyndi um stund, og
Vincent skrifaði Theo og sagði honum
hve mikils virði sér væri að hafa
Gaugin hjá sér. „Hann er mikill lista-
maður — og góður vinur!“
En bráðum fór að hvessa aftur, og
alltaf var skilningsmunur á málverka-
listinni tilefnið. Þeir höfðu hvor sinn
skilning á umhverfinu og hvernig
ætti að sýna það á léreftinu. Vincent
fannst málverk Gaugins vera tilfinn-
ingalaus flatneskja. En Gaugin sagði
að van Gogh hefði ekki vald á lit-
unum. Vincent vildi mála og mála
sólskinið og skeytti engu hversu
hvasst sem var. Gaugin fannst hann
eins vel geta málað inni og beitt hug-
myndafhigi sínu, en það vildi Vincent
ekki skilja. Og deilurnar jukust orð
af orði og þeir fjarlægðust 'hvor ann-
an. Eitt kvöldið skvetti Vincent lir
vínglasi framan í Gaugin, og hann
fór burt án þess að segja orð.
Seint um kvöldið sá Roulin bréfberi
Vincent á harða hlaupum, vitfirrings-
lcgan á svip — hann var að leita að
Gaugin. Hann var með rakhníf í
hendinni. Þegar Vincent loks kom
auga á Gaugin neðar í götunni sneri
'hann allt í einu við og hvarf út i
myrkrið. Hann varð að 'halla sér upp
að húsvegg, þvi að það var að líða
yfir hann. Eftir nokkra stund hvarf
aðsvifið og van Gogli staulaðist hcim
til sin. Og enn var hann með rak-
hnífinn í hendinni.
Vincent stundi þungan af reiði og
sársauka og starði á sjálfan sig í spegl-
inum — það var ljótt og illmnnnlegt
andlit, sem ihann sá. Það gramdist
honum mjög. Rachel vinkona hans
hafði einhvern tíma haft orð á, að
Vincent hefði falleg eyru. Og svo brá
hann rakhnífnum ...
Um nóttina var barið á dyr kaffi-
hússins, sem Vincent var vanur að
koma með Racliel. Þegar géstgjafinn
lauk upp stóð Vincent við dyrnar og
rétli lionum litinn böggul. Það var
dimmt og gestgjafinn sá lílið annað
en náfölt andlitið og að miklar um-
búðir voru um höfuðið. „Gefðu henni
Rachel þetta,“ muldraði Vincent og
hvarf. Eftir dálitla stund heyrðust
ópin í Rachel út á götuna. Hún hafði
opnað böggulinn ...
Gaugin kom aftur morguninn eftir.
Það fyrsta sem hann sá var að mikill
mannfjöldi var fyrir utan húsið, og
lögregluþjónn reyndi að varna hon-
um inngöngu. En Gaugin hratt honum
frá og gekk rólegur inn í vinnustof-
una og kallaði á Vincent, en fékk ekki
Á milli kastanna virtist van Gogh althress og málaði undurfagrar myndir
með björtum og síerkum litum.