Menntamál - 01.02.1975, Blaðsíða 14

hugmynd, að besta aðferðin við að kenna börnum
um þá veröld sem þau lifa í, sé að hrifsa þau út úr
henni og loka þau inni í steinsteypukumböldum.
Mikið er talað um að kenna börnum lýðræðis-
legt verðmætamat, en það sem þau í rauninni læra
af daglega lífinu í skólanum er þrælahald (Holt,
1972, B, 25). Sem dæmi um slíkt þrælahald nefnir
höfundur HEIMAVINNUNA. Fjórtán ára gömul
stúlka sagði eitt sinn við John Holt í gamansömum
tón, að er hún væri samferða verslunarmönnunum
heim á kvöldin horfði hún fram á 2-3 tíma heima-
vinnu meðan þeir létu sig dreyma um kyrrlátt
kvöld í faðmi Qölskyldunnar, (Holt, 1972, B, 38).
Eins segir hann frá einum nemanda sínum sem var
látinn vera á heimavistinni helgi eftir helgi vegna
þess að hann hafði ekki lokið heimavinnunni. Eitt
sinn kom höfundur að honum þar sem hann var
að sinna áhugamálum sínum. Undrandi sagði
John Holt að ef hann einbeitti sér að því að ljúka
heimavinnunni hefði hann nógan tíma til þess að
sinna áhugamálunum. Af biturri reynslu svaraði
stráksi: „Þeir láta mig bara fá meira að gera“
(Holt, 1972, B, 42).
Bókinni lýkur höfundur með bréfi til kennara
(Holt, 1972, B, 164-5). Þar segir John Holt m.a.:
„Ég tel að börnin læri betur þegar þau fást við það
sem þau vilja sjálf læra, en ekki eitthvað annað
vegna fyrirskipana frá öðrum (t.d. boðnám). Ég
tel að lærdómur muni batna að mun, ef við gætum
losað okkur algerlega við námskrána eða lagt hana
niður að miklu leyti. Ég fæ ekki séð að próf og
einkunnagjafir hafí einhverju nothæfu, hvað þá
heldur óhjákvæmilegu hlutverki að gegna í mennta-
ferlinu. Ég er algjörlega ósammála hugmyndinni
um að flokka nemendur í bekki eftir getu. Ég tel
að innprentun tiltekins námsefnis (t.d. hlítarnám)
hindri í sjálfu sér nám og hvergi eins og í lestrar-
námi. Ég tel að börn læri betur að lesa, ef þeim er
ekki kennt það, þ.e.a.s. þegar litið er svo á, að það
sé „stór glæpur“ að kunna ekki að lesa. Þaó vid-
liorf, í sjálfu sér, er trygging þess að stór hópur
nemenda mun aldrei verða læs. Sjá ennfremur um-
ræðurnar hér að framan um þá nemendur er sjá
þann kost vænstan að látast vera heimskir.
Við verðum að finna leiðir til þess að fá fleira
fólk inn í skólann. Ég vil sjá straum fólks inn í
skólana til að ræða um líf sitt og starf. Ég vil sjá
börnin hvött til (og þeim veitt aðstoð við) að not-
færa sér þá möguleika sem eru til staðar fyrir utan
skólann til að auka þekkingu sína. Allt sem við
segjum og gerum sem kennarar hnígur í þá átt
að aðskilja nám og daglega lífið í stað þess að tengja
þetta tvennt saman.“Að þessari bók lokinni verður
okkur ljóst að John Holt telur ekki lengur nóg að
laga hið félagslega umhverfi sem skólinn er. Það
er ekki nóg að afnema námskrá og stundartöflu
í þeirri viðleitni okkar að skapa barninu það um-
hverfi er besta möguleika gefi því til að þroska
persónuleika sinn og greind. Við verðum að tengja
skólann því lífi sem barnið lifir utan skólans.
Skólinn er óaðskiljanlegur hluti samfélagsins.
FRELSI OG FRAMSÝNI
í síðustu bók sinni „Freedom and Beyond“,
byrjar höfundurinn að hafna þeirri fyrri skoðun
sinni, að það sé einfaldlega nóg að auka frelsið
í skólanum til að fá betri menntun (Holt, 1972, C,
11). Hann bendir á það að yfirleitt þegar rætt sé
um menntamál snúist umræðan fljótlega um mann-
legt eðli, tilgang lífsins, samskipti barna og full-
orðinna og það samfélag sem við lifum í. Takmark
bókarinnar er tvíþætt: í fyrsta lagi, að rannsaka
frelsi sem ferli. Hann ætlar sér að taka þetta orð
alvarlega (en ekki sem eitthvað hljómfagurt slag-
orð) í þeirri von að við getum þá betur skilið hvernig
fólk á öllum aldri með mismunandi hæfileika geti
orðið hverju öðru að liði án þess að það leiði
óhjákvæmilega til þess að sumir þurfi að segja
öðrum fyrir verkum. í öðru lagi, verðum við að
kafa dýpra en að spurningunni um það á hvern
hátt best væri að breyta skólanum. Við verðum að
líta á spurninguna um skóla og menntun í víóara
samhengi. Geta skólarnir gert það sem við ætlumst
til af þeim? Eru þeir besta leiðin að settu marki?
Hvaða aðrar leiðir eru færar?
Ef við ætlum að tala um raunverulegt frelsi til
náms verðum við að gera sérhverjum nemanda það
ljóst að sérhvert það atriði sem hann hefur áhuga
á sé fullgóður staður til að byrja að skoða lifið og
rannsaka veröldina í kringum sig (Holt, 1972, C,
95). Við verðum að láta nemandanum sjálfum í té,
en ekki skólanum, þann efnivið og þau tæki sem
hann þarfnast. Hann getur þá sjálfur og upp á
eigin spýtur tekið ákvörðun um hvort hann vill
heldur stunda nám sitt í skólanum eða einhvers
staðar utan hans (Holt, 1972, C, 128).
Ekki aðeins hefur höfundurinn komist að því að
skólinn þarf ekki að vera eini staðurinn þar sem
menntamAl
12