Iðunn : nýr flokkur - 01.07.1926, Side 41

IDUNN
Orlög Graenlendinga.
203
sem gjörðist og gerist um önnur aðgreind ríkislönd.
Ríkistengslin gátu eptir eðli hlutarins aðeins komið í
ljós við sameiginleik hinna annara tveggja valdsaðila,
laga og dómsvalds. En þegar þessa er gætt verður það
fyrst fullkomlega ljóst, hverja merking samningsbrot
konunganna um reglulegar siglingar hlutu að hafa; sjer-
staklega vestra, þar sem við fjandsamlega frumbúa var
að eiga, auk erfiðleika af náttúrunnar völdum.
Hvergi í sögu veraldar mun öflugri hvöt hafa fundist
til þess að flyíja lagafyrirmæli inn á rjettarsvæði hins
einstaka framtaks, heldur en einmitt innan vebanda
hinnar forníslensku ríkisskipunar, eins og hún er orðin
í reyndinni, þegar Gamli Sáttmáli gjörðist. Menn mega
ekki ætla, að hjer sje um pappírsdeilu eina að ræða.
Ráðstöfunin var knúð fram af rás viðburðanna, af djúp-
um sögulegum tildrögum, landsháttum, strjálbýli og
hnattlegu beggja ríkislandanna. Þessvegna sjest það og
allt svo átakanlega — rist inn í svip og drætti þjóðar-
sögu vorrar, bölið, svívirðingin, örbyrgðin, sem lagðist
fargþungt yfir einokunarlöndin þegar erlendu brotin
komu á móti hinum íslensku skuldbindingum.
Menn geta gjört sjer í hugarlund, af þeim viðburðum
sem urðu hjer á íslandi, sem var þó svo miklu nær
einstakra manna, að hið forna íslenska þjóðveldi Ieið undir lok
og landið komst undir konung —“.
Sst. bls. 49: „Niðurlagsklausan (í Gamla sáttmála): „lausir ef
rífst" er samboðin lögrjetfu íslendinga og sýnir að hún skoðar sig
sem sjálfstæðan samningsaðila gagnvart konungi".
Sst.: „A stjórnarskipuninni verður eiginlega ekki önnur breyt-
>ng en sú að vald það, er goðarnir höfðu, hverfur nú í hendur
konungs", segir Ólsen til svars sinni eigin spurning: „Hvaða
breyting verður þá á stjórnarskipun landsins — og hver verður
riettarstaða þess (eptir Glsm.) við konung og við Noreg?“