Kirkjuritið - 01.01.1950, Blaðsíða 34

32
KIRKJURITIÐ
ein kynslóð hverfi sjónum, þá tekur önnur við. Slíkt virð-
ist náttúrunnar lögmál. En engin regla er án undantekn-
ingar. Með síra Theódór Jónssyni og láti hans er fullnuð
sú breyting, sem ákveðin var með 42 ára gamalli laga-
setningu. En fyllilega má um það deila, hvað sú laga-
setning hefir verið heppileg kirkjulífinu og sérstaklega
gamalli og rótgróinni sveitamenningu vorri, Með andláti
síra Theódórs, og raunar með afsögn hans frá embætti
fyrir 8 árum, er brotin hefð, sem staðið hefir og ríkt allt
frá kristnitöku. Því að sannanlegt er, að á Bægisá hefir
verið prestsetur og kirkjustaður frá fyrstu kristni, eða
síðan árið 1007 (Ljósvetningas. 13. kap.). Bægisárstaður
hefir gegnum allar aldir síðan stafað áhrifum trúar og
tilbeiðslu, þar hefir margur merkur maður og ötull starfs-
kraftur í víngarði drottins skráð nafn sitt skíru letri á
spjöld íslenzkrar menningar- og kirkjusögu. Nú eru orðin
þar þáttaskipti. Aldagamalt prestsetur er svipt höfuðprýði
sinni, sem hefir gert staðinn landsþekktan. Bægisárstaður
drúpir nú i sorg og söknuði eftir sinn síðasta prest, svipt-
ur því bezta, sem hann átti um hálfrar tíundu aldar skeið.
Margir munu telja, að fækkun presta og kirkna sé
sjálfsögð ráðstöfun, sem framfarir hins nýja tíma rétt-
læti að fullu. Því skal heldur ekki neitað, að sumstaðar
kröfðust breyttar aðstæður þess, að breytt væri frá fornu
fyrirkomulagi. En mun ekki í þeim efnum hafa verið far-
ið helzt til gálauslega? Að minnsta kosti virðist reynslan
hafa sýnt það, að þjóðin, söfnuðirnir, hafa ekki verið um
það allskostar á sömu skoðun og löggjafarnir, svo óvin-
sælar sem brauðasamsteypurnar og niðurlagning kirkna
og prestsetra hefir víðast reynzt. Eða, hver treystir sér til
að meta það, hvað íslenzk sveitamenning og menningar-
saga skuldar gömlu prestsetrunum, hvað mikið þjóðin á
þeim að þakka gegnum liðnar aldir kúgunar og hvers
kyns áþjánar og harðréttis, hið innra og ytra? Það mun
ekkert oflof, að frá prestsetrunum i sveitum landsins hafa
legið þeir straumar trúartrausts og menningar, — og