Gripla - 01.01.1982, Page 265
AMBHQFÐI KOM NORÐAN 261
höfðingjanna og sérstaklega þar sem haukr merkti einnig “kjekk, modig
mann”.13
Magnus Olsen hafði rétt fyrir sér að því leyti að dýranöfn voru oft
notuð í kersknistón um menn og tengslin milli nafngiftar og upphaflegs
merkingarmiðs voru mönnum ljós. Nægir þar að nefna hvernig Frey-
steinn bófi kemst að orði við Snorra goða, þegar hann skýrir honum
frá ferðum Arnkels goða: “Nú er grninn gamli floginn á æzlit á 0rlygs-
staði” (//. IV,100).14 Magnus Olsen vildi samt ekki girða fyrir að ambi
gæti einnig merkt örn en hann hallaðist fremur að því að átt væri við
hauk og af sambandinu væri ljóst að Ambhgfði hlyti að merkja fugl:
“I ethvert fall tpr vi understreke at det visstnok faller umulig á forklare
Ambhgfði av et dyrenavn som ikke er fuglenavn.”15 þessu til stuðnings
nefndi hann að Hjarthgfði væri fulltrúi landsins; Orknhgfði lagarins og
Ambhgfði loftsins, en þessi þrenning væri alþekkt úr ævintýrum. Þetta
er merkasta framlag Magnus Olsens til skýringar nafnsins. Það verður
að telja mjög líklegt að átt sé við fugl, en naumast örn eða hauk, því
að þá væri broddurinn úr vísunni og lýsingin á Hafliða í sögunni væri í
mótsögn við vísuna.
Á orðskýringu Magnus Olsens eru annmarkarnir þeir helstir að b í
stuttnefninu ambi er skilyrt af upphafshljóði síðari liðs samsetta orðs-
ins. Tannmælta nefhljóðið á undan b í orðunum Arnbjgrn, Arnbjgrg
breytir um myndunarstað fyrir áhrif frá varahljóðinu b og verður
einnig varahljóð; síðar getur svo b samlagast m-inu, sbr. Imbaf>Imma.
í orðinu Ambhgfði byrjar síðari liðurinn á h og hindrar að þar hefði
getað átt sér stað svipuð hljóðþróun og varð í styttingunum Simbi,
Gumbi. Þetta var Magnus Olsen reyndar ljóst. í annan stað er greinilegt
að hafi fyrri liður orðsins verið ambi og verið stytt úr Arnbjgrn, þá
hefði fremur mátt búast við myndinni Ambahgfði, en um leið væri einu
atkvæði ofaukið í 1. og 8. vísuorði. Það er reyndar hugsanleg skýring
að sérhljóðið milli samhljóðanna í þessari stöðu hafi fallið brott í fram-
13 Visen, 152.
14 I þessu viðfangi má minna á hvernig Jörundi biskupi Þorsteinssyni og Staða-
Árna er lýst í Árna sögu biskups: “svá mikit skilr lunderni þeira at Árni byskup
gengr sem bjorn á hvat sem fyrir verðr, en Jorundr byskup er slœgr sem refr, ok
ferr á þá leið fram sem sá maðr er í þveru veðri beitir longum eðr hinn er bratta
brekku sneiðir ok snýsk til ýmsa handa at hann komisk upp á hana með sem
minnstu erfiði, en þó koma þeir báðir í einum stað niðr at lyktum.” Arna saga
biskups útg. Þorleifur Hauksson (Reykjavík 1972), 127.
15 Visen, 153.