Eimreiðin - 01.09.1964, Qupperneq 40

204
EIMREIÐIN
fyrr en um 1600. Samt sem áður létu menn eins og Guðmundur
Arason og Sturla Sighvatsson gera afrit af bókum, og bendir það
til þess, að þeir haf’i haft áluiga á að safna þeim, ella hefðu þeir
látið það ógert.
Að menn virtu bækur mikils, sannast lte/.t af þeirri staðreynd,
að þær voru taldar meðal dýrgripa í dánarbúum, og stundum gáfu
menn bækur í heimanmund dætra sinna. Skjöl um eigendaskipti
á bókum eru mjög hátíðlega orðuð, og algengt var að óska bölvunar
yl'ir þá, er vanræktu að' skila bók, sem fengin var að láni. Þetta
kennir þráfaldlega lram í athugasemdum, sem skráðar eru á hand-
ritin, ásamt sérstæðum vitnisburðum um lestrarlöngun, gleði yfn'
bókaeign og hjálpfýsi við þá, sem unna lestri. Auk þess bera skinn-
handritin vott um, að þau hafa verið notuð við lestrarkennslu ung-
linga. Þannig er ritað á eitt af gömlu skinnhandritum Noregskon-
ungasagna: — Ég var 11 ára og mér gekk illa að lesa bókina. A
öðru handriti stendur skrifað: — Guðmundur Jónsson hefur ritað
þetta, en hann lærði á bókina.
Flest af íslenzku handritunum bera þess merki, að þau hafi verið
mikið lesin, og eftir að pappírinn kom til sögunnar, voru skinn-
bækurnar afritaðar í heilu lagi, til þess að gera þær aðgengilcgn
til lestrar.
Árni Magnússon varð fyrstur til þess að viðurkenna vísindalega
þýðingu skinnhandritanna, og það var þess vegna að hann lagði
svo ríka áherzlu á að ná í frumritin, sem voru nú lögð til hliðar,
eftir að búið var að afrita þau. Hann trúði ekki á nákvæmni al-
ritaranna, og víst er um það, að fjöldi handritabrota, sem aðrir hirtu
ekki um, hafa síðan orðið verðmæt fyrir vísindin. En eins víst er
liitt, að iðni almúgamannsins við að afrita þessar skinnbækur, sem
honum var svo annt um, hefur bjargað mörgum sögum frá þvi
að glatast, eftir að frumritin voru töpuð, meðal annars í brunanum
í Kaupmannahöfn árið 1728.
Á íslandi er nú hérumbil ekkert lil af handritum frá því fyrii'
1600, en afrit og afrit afrita alla leið fram á okkar daga bera fram-
vegis vott um áhuga þjóðarinnar á þessum dýrgripum forfeðranna.
Flest handritin eru nú í háskólabókasafninu í Kaupmannahöin,
í hinu svonefnda Árnasafni. Árni Magnússon var íslendingur, pro-
fessor við háskólann í Kaupmannahöfn, en hann var þá sameigin-
legur fyrir ísland og Danmörku. Árni safnaði handritunum á ár-
unum 1702—12, en á þessum árum — 1709 — gekk skæð bólusótt