Tímarit lögfræðinga - 01.07.1953, Blaðsíða 53

7léttarleifar.
179
hætti að fullnægja þeirri þörf eða kröfu, að þegnarnir virði
lögin. Siðareglur myndast meðal almennings, og hann hef-
ur líka ýmis ráð til þess að knýja þegnana til þess að fylgja
þeim reglum. Almenningsálitið hefur líka sín viðurlög
gagnvart þeim, sem siðareglur þess brýtur.
En ekki stendur á stöðugu um þær þarfir og þær kröfur,
sem fullnægja þarf. Almenningsálit breytist og þar með
einmitt álit löggjafans. Á 17. öld þótti t. d. nauðsynlegt að
setja fyrirmæli um galdra og ýmiskonar f jölkynngi. Smám-
saman breyttist þetta, svo að nú cr slíkt talið hégóminn cin-
ber, sem löggjafinn mundi telja fyrir neðan virðingu sína
að skipta sér af. Ákvæði 31. gr. tilsk. 3. júní 1746, þar sem
boðið var að þeir, sem færu með rúnir og ristingar, skyldu
sæta kirkjuaga, eru því nú orðið algerlega þýðingarlaus,
þó að þau muni aldrei hafa verið beinlínis numin úr lögum. I
ivaþólskum sið var fjórmenningum að frændsemi og mægð-
um bannað að eigast, enda varðaði refsingu, ef svo skyld-
ir eða mægðir komu saman að líkamslosta. 1 stóradómi var
refsilöggjöfin hert mjög fyrir frændsemispell og sifjaspell
allt til skyldra og mægra að þriðja og f jórða. Samfarir milli
þessara aðilja vörðuðu þungri refsingu, dauðarefsingu in-
um náskyldustu og námægðustu allt til 1870. Hórdómur
framinn þriðja sinni varðaði og dauðarefsingu eftir stóra-
dómi. Lausaleiksbrot svonefnd voru og refsiverð fram á
19. öld. Þetta hefur breytzt svo, að flestar þessar yfirsjónir
eru nú algerlega refsilausar, og margar þær athafnir, sem
í fyrri daga voru taldar allrefsiverðar, eru nú ekki einu
sinni taldar nokkurn hlut ósiðlegar, svo sem mök systkina-
barna og fjarskyldari, og því algerlega leyfilegar.
Oft eru gömul lög numin berum orðum úr gildi, þegar
ný lög eru sett um sama efni, eða andstæð fyrirmæli eru
annars sett, sem valda brottfalli eldri ákvæða. En stund-
um standa in eldri lög, eins og steingervingar, þó að þau
séu alveg ósamþýðanleg hugsunarhætti almennings eða
þjóðfélagsháttum, og hlátur eða jafnvel hneyksli mundi
það vekja, ef einhver eftirgangssamur valdhafi tæki að
beita þeim. Slík ákvæði má nefna réttarleif.