Tímarit lögfræðinga - 01.07.1978, Side 25

ast rimlar fyrir gluggum á Litla-Hrauni óþarfir, enda fremur auðvelt
að strjúka eftir öðrum leiðum, eins og dæmin sanna. Rimlar eru þar
vart annað en sýnilegt tákn ófrelsis, sem e.t.v. veitir íbúum í nágrenn-
inu einhverja (ímyndaða) öryggiskennd. Vinnulaun fanga virðast
skammarlega lág. Til þess liggja þó ýmsar gildar ástæður, sem síðar
verður getið.
VIII. MEÐFERÐ FANGA OG AÐBtJNAÐUR.
Fæstum blandast víst hugur um nú orðið, að fangavist hafi skaðleg
áhrif á fanga og sálarlíf þeirra. Fangavist er neyðarúrræði, sem að-
eins ætti að grípa til, þegar ekki er annarra kosta völ, sbr. greinargerð
alm. hgl., sérprentun 1961, bls. 72. Er þá fyrir öllu að haga þessai’i
vist svo, að sem mest sé dregið úr hinum skaðlegu áhrifum og þess
freistað að hafa uppbyggjandi áhrif á fanga, félagslega og sálrænt.
I íslenskum lögum er hvergi að finna lýsingu á markmiðum refsivistar,
svo sem er í norsku fangelsalögunum nr. 7/1958, 14. gr.: „De innsatte
skal behandles med fasthet og alvor og slik at deres muligheter for
tilpasning i samfunnet sokes fremmet. Skadelige virkninger av frihets-
berovelsen skal sá vidt mulig forebygges eller botes pá“. Svo áhrifarík
er frelsisskerðingin sjálf fyrir flesta menn, að lítil ástæða er til að
óttast, að svo vel verði búið að föngum í vistinni, að verulegt skarð
sé höggvið í varnaðaráhrif refsivistar, að svo miklu leyti sem þeim
er til að dreifa. Ekki verður heldur séð, að sú flekkun (stigma), sem
refsivist fylgir, hafi minnkað til muna. Tukthússtimpillinn loðir enn
við menn, eftir að þeir eru lausir, t.d. þegar sótt er um vinnu. Ætla
verður, að meira umburðarlyndi ríki þó hér á landi en áður og kannski
meira en víðast annars staðar. Loks ber að hafa í huga, að refsivist
er að sumu leyti tilfinnanlegri nú en áður var, þegar tillit er tekið til
breyttra tíma í hinu frjálsa samfélagi. Lífskjör, þ. á m. öll félagsleg
þjónusta, eru stórum betri, vinnuálag hóflegra og vinnuskilyrði gjör-
breytt, frístundir eru lengri og fjölbreyttari. Munurinn á fangelsi og
hinu frjálsa samfélagi hefur jafnvel aukist og fangavist er því þung-
bærari en áður þrátt fyrir aukin þægindi og sérfræðiþj ónustu í fang-
elsum, sbr. Nils Christie, „Changes in Penal Values“, Scandinavian
Studies in Criminology 2, bls. 161—72.
1) Menntun. í 36. gr. hgl. er gert ráð fyrir kennslu og fyrirlestrum
handa föngum. Að því er varðar fanga, sem dæmdir eru innan 22 ára
aldurs, er tekið fram í 43. gr. laganna, að leggja skuli sérstaka stund
á að efla andlegan og líkamlegan þroska þeirra með kennslu, líkams-
19