Hugur - 01.01.1994, Page 62

Hugur - 01.01.1994, Page 62
60 Jóhann Páll Árnason HUGUR fram eins og í henni felist róttækt fráhvarf frá klassísku höfundunum, en þó er einungis hægt að skilja umfjöllun hans um lýðræði í ljósi stefna og strauma sem einkenna sögu félagsfræðinnar. í stuttu máli má segja að þeir þrír þættir sem var lýst að ofan í tengslum við fram- setningu á samfélagshugtakinu feli í sér þrjú skref í átt til æ þrengri og smættaðri hugmynda um lýðræði. I fyrstu verkum Durkheims má greina verkhyggjuhugmynd um nútímasamfélag sem síðar verður þungamiðja í túlkun á arfleifð hans. Þessari hugmynd finnur Durkheim hins vegar mótvægi með annars konar rökum sem valda því að hann lítur á lýðræðisríkið sem meira afgerandi og róttækari þátt heldur en einfalda Iýsingu á verkaskiptingu samfélagsins. Að mati Parsons er lýðræði fyrst og fremst nýtt og betra fyrirkomulag á að taka sameiginlegar ákvarðanir; sem slikt markar það nýjan þróunaráfanga á einu af undirkerfum samfélagsins, stjórnmálakerfinu. Ahugi hans á því að túlka lýðræði í tengslum við aðra þætti samfélagsins gerir honum þó samtímis kleift að viðhalda nokkru af almennari for- skriftarþáttum hugtaksins. Kenning Luhmanns hefur augljóslega unnið bug á þessari margræðni, en kannski fremur með því að nota hugtakaforða kerfiskenninga til að styrkja einn þáttinn í hefðinni á kostnað annars, en vegna þess að um nýja og róttæka nálgun sé að ræða. Að lokum er rétt að benda á að fræðileg hugsun um lýðræði tengist mjög öðru viðfangsefni: stjórn samfélagsins á eigin skipulagi og málefnum. Eins og áður var bent á, þá var Tocqueville fyrirboði fremur en klassískur höfundur félagsfræðanna, en efnistök hans skipta þó máli í þessu sambandi. Hann greindi milli tveggja andstæðra samfélagsgerða: í annarri er valdið utan samfélagsins og því ákvarðast samlíf manna af ytri þáttum, í hinni lýðræðislegu samfélagsgerð „breytir samfélagið af sjálfu sér og fyrir sjálft sig“. Durkheim fylgdi þessari línu að því marki sem hann leit á lýðræði sem eitl besta fyrirkomulag sjálfsstjórnunarsamfélags; Parson vék frá þessari línu og henni var síðan eindregið hafnað af Luhmann. Ein af mikilvægum afleiðingum kenningarinnar um sjálfskapandi kerfi er að rjúfa tengsl sjálfsstjórnar sem viðfangsefnis við fræðileg vandamál lýðræðis. Enn á ný má því líta á viðbrögð Luhmanns sem svör við klassískum vandamálum og sem ákveðnara val milli þeirra kosta sem þegar var búið að benda á í fræðunum.
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Hugur

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.