19. júní - 19.06.1989, Síða 26

leynt og ljóst og mjög markvisst um
konur. „Þessi maður er í alveg æðis-
lega smart kjól“ o.s.frv. Og með því
að nota alltaf orðið karl, þegar um
karlkyns menn var að ræða. En svo
fóru að renna á mig tvær grímur.
Fólki virtist finnast þetta beinlínis
asnalegt. Það var eins og það stríddi
gegn málvitund þess, að t.d. kalla
hóp kvenna „marga menn“. f>að
kom jafnvel fyrir að ég var alveg mis-
skilin af viðmælendum mínum. Þrátt
fyrir allt reyndist orðið maður bara
hafa merkinguna karlmaður í hugum
fólks— hvað svo sem orðabækur, ís-
jafnvel hjá mér spurningar um það
hvort ég vildi nokkuð vera maður og
þar með hluti af mannkyninu, sem er
grimmast allra dýra í garð eigin teg-
undar. E.t.v. væri ekki sem verst að
vera bara kona og ekki maður líka.
En það, sem þó er frá degi til dags
skrýtnast við það að vera maður, er,
að til þess að íslenskri tungu sé ekki
misboðið, þarf ég alltaf að vera að
skipta um kyn! Notkun orðsins mað-
ur í merkingunni kona stangast alveg
á við málfræðitilfinningu þeirra, sem
tala íslensku. Dæmi: Til þess að vera
málfræðilega réttyrt þarf ég að segja:
Hvernig haldið
þið að ráðfrúnum
Ólafi Ragnari og
Jóni Baldvin þætti
að vera „staddar
hérna og teknar
tali“?
lenskufræðingar og kvenfrelsiskonur
höfðu um orðið að segja. Þá fór ég að
skoða samsettu orðin, t.d. mann-
kynssaga, þetta heiti á sögunni, sem
ég vildi að formæður mínar ættu sinn
hlut í.
Nú er tímabært að upplýsa, að mér
tókst að ganga í gegnum heilt skóla-
kerfi án þess að gera mér grein fyrir
því — og án þess að nokkur benti
mér á það — að eiginlega er þessi
mannkynssaga bara um karla. Þegar
mér var t.d. gert að læra um frelsis-
stríðið í Bandaríkjunum og var látin
lesa sjálfstæðisyfirlýsingu þeirra,
sem byrjar svona: „Allir menn eru
jafnir“, hafði ég ekki minnstu hug-
mynd um, að aðeins væri átt við hvíta
karla. Löngu seinna uppgötvaði ég
að það var alls ekki satt. Svertingjar,
þrælar, Indíánar, hálfvitar og konur
voru þarna undanskilin og hafa
reyndar enn þann dag í dag ekki afl-
að sér allra þeirra réttinda, sem hvítu
karlarnir voru að gefa sér árið 1776.
En frá þessu var aldrei sagt í skólan-
um. Við nánari athugun kom sem
sagt í ljós, að mannkynssaga er alls
ekki saga formæðra okkar. Og, haf-
andi lesið dálítið í þessari sögu, er ég
næstum því fegin því, hvað konur
áttu þar lítinn hlut að máli!
Veltandi þannig fyrir mér orðinu
mannkynssaga og öðrum samsetn-
ingum með orðinu maður, vöknuðu
26
Ritstjórinn Sigrún Stefánsdóttir las
prófarkirnar og fórst honum það vel
úr hendi. Eða: lögfræðingurinn Sig-
ríður Erlendsdóttir tók fyrstur til
máls og mæltist honum ágætlega.
Áðan skrifaði ég að ég hefði orðið
áheyrandi að umræðum í útvarpinu.
Skyldi ég hafa verið glöggur hlust-
andi?
Og svo er annað: það gildir það
sama um orðið maður og því sem
næst öll starfsheiti eða geranda-heiti
— þau eru karlkyns orð. Sem sagt,
fari kona að gera eitthvað, verður
hún umsvifalaust karlkyns! Hún
verður læknir, lögfræðingur, prest-
ur, að ekki sé nú minnst á fræðingur.
Og hún verður gerandinn, hlustand-
inn, þátttakandinn. Þannig, að þó
það sé t.d. hún Jóhanna Sigurðar-
dóttir, sem talað er um, er rétt að
segja félagsmálaráðherra er staddur
hérna og ég tók hann tali og rangt að
segja að ráðherrann sé stödd hérna.
Á Alþingi hafa sumir þingmenn það
meira að segja fyrir sið að ávarpa
Guðrúnu Helgadóttur sem „herra
forseta.“ Það finnst mér nú beinlínis
asnalegt!
Ráðfrúin Ólafur Ragnar
Voðaleg kvenremba er þetta —
hugsar nú einhver! En — bíddu við.
Snúum dæminu alveg við. Segjum
sem svo, að í stað kröfunnar um að
kalla allar konur menn hefði verið
rekinn árangursríkur áróður fyrir
því, að nefna alla karlmenn mann-
eskjur. Þá gætum við núna ávarpað
karlahópa í kvenkyni og sagt þeim,
að þeir séu nú ágætar!
En slíka breytingu hefðum við
aldrei komist upp með, það er ég viss
um. Og segjum, að körlum væri gert
að bera kvenkyns starfsheiti. Hvað
t. d. ef konur hefðu frá alda öðli ráðið
flestu og því hefðu verið til ráðfrúr —
ekki ráðherrar. — Nei — það er
reyndar ónothæft dæmi, því ef konur
hefðu alltaf ráðið flestu og alltaf
ýerið ráðfrúr, þá væru karlar í stöðu
kvenna núna og þætti kannski upp-
hefð í því að fá kvenkyns titil! En
samt, tökum dæmið: Hvernig haldið
þið að ráðfrúnum Ólafi Ragnari og
Jóni Baldvin þœtti að vera „staddar
hérna og teknar tali“? Hugsið ykkur
vel um!
Er ekki staðreyndin sú, að karlar
líta á það sem dónaskap að vera
kvenkyns? (Og þegar virkilega á nú
að gera grín að körlum, eru þeir enda
settir í kvengervi, sbr. Framsóknar-
maddömmuna og hinar kerlingarnar
í skopmyndunum). Og þegar karlar
ganga í hefðbundin kvennastörf, láta
þeir það auðvitað verða sitt fyrsta
verk að breyta starfsheitinu hið snar-
asta og það án þess að nokkur orði þá
við karlrembu. Það þykir sanngirnis-
mál og réttlætiskrafa. Þó nú væri að
körlum sé ekki gert að bera starfs-
heitið fóstra! En skyldi karl ekki geta
orðið alveg eins góð fóstra og kona
getur orðið góður ráðuneytisstjóri
eða kennari. Nei, það sem karl-
mönnum þykir lítilsvirðing, á okkur
konum að sýnast viðurkenningar-
vottur. Þá fyrst erum við orðnar eitt-
hvað, þegar við verðum karlkyns!
Má ég vera kvenkyns í
friði takk!
Það er þetta sem vefst fyrir mér,
þegar orðið maður er notað um kon-
ur. Persónulega finnst mér gott að
vera kona og vil gjarnan fá að vera
það, bæði í orði sem á borði. Þess
vegna langar mig ekkert til að vera
blaðamaður og láta tala um mig í
karlkyni. Mig grunar jafnvel, að
þetta vopn kvenfrelsisbaráttunnar —
að vilja líka vera menn — geti snúist í
höndunum á okkur þannig að aldrei
verði talað um okkur í kvenkyni
nema því aðeins við séum ekkert að
gera og bæði stöðu- og starfsheita-
lausar. Og þá hefur e.t.v. eitthvað
farið úrskeiðis í baráttunni fyrir frelsi
og jafnstöðu kynjanna.