19. júní - 19.06.1989, Blaðsíða 36

læknastéttarinnar til að verjast kjarn-
orkuvá.
Þessi barátta varð til þess að stofn-
uð voru samtök sem heita Samtök
lækna gegn kjarnorkuvá og eru nú
orðin alþjóðleg samtök.
Ég stofnaði samtökin í samvinnu
við lækna í Bandaríkjunum og nú eru
tuttugu og þrjú þúsund bandarískir
læknar í samtökunum. Þessi samtök
hafa valdið byltingu í viðhorfum til
kjarnavopna.
Þegar ég hóf baráttu mína í Banda-
ríkjunum árið 1978 voru kjarnorku-
vopn talin vottur um styrk þeirra
þjóða sem höfðu yfir þeim að ráða,
en fimm árum síðar, árið 1982, voru
sjötíu og fimm prósent Bandaríkja-
manna orðin andvíg kjarnorkuvopn-
um og vildu að unnið yrði að afnámi
þeirra í samvinnu við Sovétríkin.
Samtökin starfa í mörgum lönd-
um, t.d. í Kanada þar sem fimm þús-
und læknar eru í þeim, og einnig í
Bretlandi, á öllum Norðurlöndun-
um. Þau eru einnig til í Belgíu, Hol-
landi, Vestur-Þýskalandi, Japan,
Ástralíu, Nýja-Sjálandi og á Ind-
landi.
Ég hef ferðast til allra þessara
landa í tengslum við samtökin og síð-
an 1980 hef ég reyndar ekkert stund-
að lækningar, heldur eingöngu unnið
við fyrirlestrahald um þessi mál víðs
vegar í heiminum.
Árið 1985 voru samtökunum veitt
friðarverðlaun Nóbels og viðhorf til
kjarnorkuvopna hafa alveg snúist
við.
Mér finnst að þegar mengun ógnar
umhverfi okkar í jafnmiklum mæli og
nú verði að taka þær þúsundir millj-
arða dollara sem veitt er árlega til
framleiðslu kjarnorkuvopna og nota
þær til að bjarga jörðinni. Það verður
að hjálpa fólki þar sem við offjölgun-
arvandamál og hungur er að stríða og
það verður einnig að stemma stigu
við uppblæstri, eyðingu skóga,
mengun andrúmsloftsins, stækkunar
gatsins á ósónlaginu, allri eyðingu
yfirleitt.
Eina von mannkyns
Heldur þú að við eigum eftir að sjá
ráöamenn heimsins verða nógu
þroskaða til að koma þessu í fram-
kvæmd?
Nei, því það eru aðeins karlmenn
við völd sem hugsa eins og Henry
Kissinger, sem sagði að völd væru
undirstaða kynorkunnar!
36
Mér finnst að karlmenn sem kom-
ast til valda séu drifnir áfram af hug-
sjúkri valdafíkn. Svo sannarlega má
segja það um stjórnmálamenn í
Ástralíu í dag.
Áttu þér draum um framtíðina?
Já, ég á mér þann draum að ef við
hættum að beina fjármunum og
tækniþekkingu þeirri sem fyrir hendi
er í heiminum í það að finna upp og
framleiða öflugri kjarnorkuvopn, en
verjum þeim þess í stað í að hjálpa
vanþróuðum þjóðum, bægja frá
hungri og snúa stefnunni í umhverfis-
málum við, þá getum við bjargað
heiminum. Þá er von.
Ég held að eina von mannkyns um
breytingu í þessum efnum sé sú að
konur taki við völdum.
Við höfum aðeins tíu ár til stefnu
þar til ekki verður aftur snúið í um-
hverfismálum.
Heldur þú að miðaldra fólk í dag
eigi eftir að sjá þessu dæmi snúið við?
Það er miðaldra fólk sem hefur
skapað þetta ástand og það er skylda
þess að gera eitthvað í málinu. Það
getur ekki sagt að það ætli bara að
kenna unga fólkinu og beðið eftir að
það taki við og ætlast til að það bjargi
heiminum, því þá verður það orðið
of seint.
Kvenréttindakona
Vissir þú eitthvað um Island þegar
þér var boðið að koma þangað?
Nei, ekki get ég státað af því, en ég
las nýlega að þar væri mjög fagurt að
sumarlagi.
Ég hafði heldur ekki heyrt um hina
sterku kvennahreyfingu á Islandi
fyrr en í hitteðfyrra á kvennaþinginu
í Danmörku þar sem ég hélt erindi.
Þar var mér sagt að hún væri sterk-
asta kvennahreyfing í heiminum. Þar
var mér einnig sagt frá Kvennalistan-
um og ég varð einnig mjög stolt og
glöð að heyra að forseti íslands væri
kona.
Hvernig er þessum málum háttað í
Ástralíu? Hvernig er kvennahreyf-
ingin þar?
Kvennahreyfingin í Ástralíu er fá-
menn en sterk. Flestar konur í Ástra-
líu eru áhugalausar um kvenréttindi
og lítt sinnaðar fyrir jafnréttisbaráttu
og samstöðu yfirleitt.
Þær eru meira uppteknar við að
leika kynhlutverkið, klæða sig upp
og líta vel út. Þær leggja alla áherslu á
að vera kvenlegar sem verður oft á
kostnað þess að nota heilann og vera
stoltar af sjálfum sér sem manneskj-
um.
En ert þú ekki kvenréttindakona?
Jú, éghef verið það síðan árið 1972
að ég las bók Germaine Greer,
Kvengeldingurinn, en það breytti lífi
mínu.
Mér finnst að konur í Ástralíu séu
mjög undirokaðar. Það er að sumu
leyti þeim sjálfum að kenna. Þær
vilja aldrei trana sér fram. Að hinu
leytinu er það vegna áhrifa þess karl-
veldissamfélags sem Ástralía er.
Ég vona þó að í framtíðinni muni
konur í Ástralíu vinna sig upp í æðstu
stöður eins og til dæmis að verða for-
sætisráðherrar.
Á ástralska þinginu eru konur
aðeins innan við fimm prósent þing-
manna. Það er svipað og í Banda-
ríkjunum þar sem konur eru aðeins
fjögur prósent þingmanna.
Ég hef lagt fram tillögu um að
fjöldi kvenna á ástralska þinginu
endurspegli hlutfall kvenna meðal
þjóðarinnar en konur eru fimmtíu og
þrjú prósent þjóðarinnar.
Áður en við kveðjumst langar mig
að spyrja þig um nokkuð sem mig
grunar að marga lesendur 19. júní
fýsi að vita. Hvernig hefur þér gengið
að skipta tíma þínum milli móður-
hlutverksins og starfa þinna?
Það var erfitt því ég varð að taka
ákvörðun um að velja á milli þess að
vera með börnum mínum eða fara út
og bjarga heiminum fyrir þau, og ég
valdi síðari kostinn. Én nú þegar ég
lít til baka verð ég sorgbitin því ég
missti af svo miklu í barnæsku þeirra.
Hafa börnin þín stutt þig í starfinu
eða hafa þau farið aðra leið?
Það var lengi togstreita í þeim því
þau vildu bæði hafa mig og láta mig
gera það sem ég var að gera. Sonum
mínum er ekki sama um þessi mál-
efni en hafa þó ekki gert neitt í því.
En nú er dóttir mín að læra læknis-
fræði og hefur tekið kjarnorku og
umhverfisvernd sem sérgreinar og
ætlar að leggja stund á forvarnir í
læknisfræði.
Síðan ætlar hún að fara til þriðja
heimsins til að leggja fram krafta
sína.
Þannig virðist hún vera að fara í
spor mín og ég að vera fyrirmynd
hennar.
Að svo mæltu kvaddi ég þessa
rauðhærðu, fínlegu, en eldheitu hug-
sjóna- og baráttumanneskju og kven-
réttindakonu sem fór út að bjarga
heiminum fyrir börnin sín — og
börnin um allan heim.
M.B.