Morgunblaðið - 11.10.2009, Blaðsíða 21

þá ef til vill vera mjög raunveruleg-
ur ef það verður til þess að fólk, líka
ráðamenn, geri sér fyllilega grein
fyrir hvers lags sálarmorð nauðgun
er og að nauðgurum beri að refsa af
fullri hörku fyrir athæfið. Enginn
dómur er of þungur því fórn-
arlömbin bera merkin ævilangt og
glíma við afleiðingarnar dag
hvern.“
En það er ein ósk sem Björgvin
vill koma á framfæri. „Mig langar
að biðja þá sem ráða þessum málum
og stjórna kvikmyndahúsum í landi
að merkja þær myndir sem inni-
halda nauðgunaratriði eða gróft
kynferðislegt ofbeldi sérstaklega,
svo fjölmörg fórnarlömb nauðgana
geti komið sér undan því að vera
skyndilega í þeirri stöðu að þeirra
sárasta upplifun sé rifjuð upp fyr-
irvaralaust. Það hlýtur öllum að
vera ljóst hversu hræðileg staða
þetta er fyrir fórnarlambið. Það er
ekki einu sinni víst að sá sem bauð
fallegu dömunni, systurinni, eig-
inkonunni eða jafnvel móður sinni á
kvikmyndina viti að viðkomandi
hafi verið nauðgað og þau eru fyrir
vikið neydd til þess að horfa á leik-
konu sýna Óskarsverðlaunaleik á
risatjaldi og geta sig hvergi hreyft
á meðan rifjuð er upp þessi sára
reynsla – og fá svo martraðir næstu
nætur.“
Björgvin segir að ekki réttmætt
að halda því fram að konur eða
karlar sem verði fyrir nauðgun
hægt að spyrja af hverju ganga þær
eða þeir, því karlmenn lenda líka í
þessari reynslu, gangi bara ekki út.
„Það er ekki svo einfalt, sér-
staklega ef þetta er atburður sem
aldrei hefur verið sagt frá eða verið
kærður til lögreglu en það er alltof
oft staðreyndin. Fórnarlambið situr
því í myrkrinu og reynir sitt besta
til að halda andlitinu. Við eigum að
geta forðað þeim frá því.“
Sérstaða nauðgana
Nú spyrja efalaust margir: „En
hvað með önnur fórnarlömb ofbeld-
is og slysa?“ Björgvin segist gera
sér grein fyrir því að fleiri eigi um
sárt að binda vegna hvers konar of-
beldis, slysa og harmleikja. „Það er
svo margt vont til í þessum heimi
og án nokkurs vafa rifjast margt af
því upp þegar farið er í kvikmynda-
hús og vekur upp sárar tilfinn-
ingar,“ segir hann.
„Ég tel samt að þeir sem hafa
orðið þolendur nauðgunar hafi sér-
stöðu, því bæði kenna þeir sjálfum
sér oft um glæpinn eða skammast
sín svo mikið að þeir leita sér sjald-
an hjálpar þótt skömmin sé ekki
þeirra. Þeir sem lenda í annars
konar ofbeldi, eins og t.d. skot-
árásum, barsmíðum eða alvar-
legum slysum halda því sjaldnast
leyndu. Þau fórnarlömb geta nær
samstundis leitað til fjölskyldu,
vina og fagfólks til að fá kærkom-
inn stuðning og komist yfir eða
lært að lifa með atburðinum. Því
miður á þetta afar sjaldan við fórn-
arlömb nauðgara, mörg þeirra
„lifa“ með kramið hjarta og möl-
brotna sál á bak við grímu til ævi-
loka,“ segir Björgvin og ítrekar:
„Allt sem þyrfti til að gera mörg-
um lífið örlítið léttara er lítið staðl-
að merki í auglýsingu kvikmyndar
og á DVD-diskum sem yrði nóg til
þess að gefa því fólki sem á um sárt
að binda eftir kynferðisbrot, val og
þar með tækifæri til að segja, án
þess að gefa upp hvers vegna: „Nei,
veistu mig langar frekar að sjá ein-
hverja aðra mynd í kvöld.““
mtun?
21
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11. OKTÓBER 2009
Hér á landi er stuðst við hollenskt kerfi, Kijk-
wijzer, sem fer eftir hollenska NICAM-
staðlinum við merkingar á kvikmyndum. „Hjá
hverju útgáfufyrirtæki eru skoðunarmenn sem
styðjast við staðlaðan spurningalista sem gef-
ur vísbendingar um hvaða aldurstakmark eigi
að setja á myndina og hvaða merki,“ segir
Snæbjörn Steingrímsson, framkvæmdastjóri
hjá SMÁÍS, Samtökum myndrétthafa á Íslandi.
„Merkin í hollenska kerfinu eru sjö: Ofbeldi,
ljótt orðbragð, hræðsla, kynlíf eða nekt, eit-
urlyf, mismunun og fjárhættuspil. Aðeins þrjú
merki eru notuð hverju sinni, þar sem það er
talið flækja málin fyrir neytandann að nota
fleiri, auk þess er best að velja veigamestu
ástæðurnar fyrir banni.“
Snæbjörn segir að spurningalistinn varði
bæði mynd og hljóð, en sé síður tilfinninga-
legur og hugsunin sú að ólíkir einstaklingar
eigi að geta komist að sömu niðurstöðu. Hann
tekur dæmi um spurningar í listanum eins og:
„Sástu ofbeldi?“ eða „Heyrðirðu blótsyrði?“
Annaðhvort sé hægt að svara því játandi eða
neitandi og svo sé farið nánar út í tegund eins
og hvort um teiknað ofbeldi sé að ræða.
– En væri hægt að bæta við merki sem
segði neytendum að nauðgun væri í mynd-
inni?
„Við í stjórn SMÁÍS höfum rætt þennan
möguleika og það væri vissulega hægt að
bæta slíkri merkingu við. Umræður standa yfir
varðandi kosti og galla slíkrar framkvæmdar.
Helsti kostur er auðvitað að fórnarlömb slíks
ofbeldis og aðstandendur þeirra geta þá betur
gert sér grein fyrir efni myndar sem gæti haft
skaðleg áhrif á þá. En eins og kerfið er sett
upp myndi myndin vera merkt sem ofbeld-
ismynd sem inniheldur kynlífs- eða nekt-
arsenu, þannig að aðvaranir eru til staðar að
hluta hvað þetta varðar.“
Snæbjörn nefnir þó að einnig megi færa rök
fyrir því að ekki ætti að breyta kerfinu, sem er
þróað samkvæmt kenningum sálfræðinga, án
þess að kanna heildarmyndina. „Það er t.d er
ekki nein sérmerking fyrir aðra tiltekna teg-
und glæpa eins og morð eða frelsissviptingu.
Nauðgun í bíómynd er í flestum tilfellum lyk-
ilatriði í myndinni sem yfirleitt er upphaf á
mikilvægri atburðarás sem myndin fjallar um,
og þar af leiðandi er slíkt atriði oft tekið fram í
„synopsis“ eða stuttri lýsingu á efni myndar.
Þessar sérmerkingar gætu haft miður góð
áhrif í för með sér; að auðvelda röngum hóp
að finna myndir, þ.e.a.s. þá sem hafa glæp-
samlega hugsun þegar kemur að slíkum mál-
um. En þetta þarf klárlega að skoða betur.“
Sástu ofbeldi?
*
M
.v
.1
5
0
þ
ú
su
nd
kr
.i
nn
le
nd
a
ve
rs
lu
n
á
m
án
u
ð
i,
þ
.a
.1
/3
h
já
sa
m
st
ar
fs
að
ilu
m
./
S
já
ná
n
ar
á
w
w
w
.a
u
ka
kr
on
ur
.is
.
6 barnasett á ári
fyrirAukakrónur
Þú getur keypt nýtt barnasett fyrir hverja árstíð og líka tvö til viðbótar í 66°Norður
fyrir Aukakrónurnar sem safnast þegar þú notar A-kortið þitt – eða eitthvað annað
sem þig langar í hjá samstarfsaðilum Aukakróna.
*
AUKAKRÓNUR | landsbankinn.is | 410 4000
Sæktu um A-kort á www.aukakronur.is
N
B
Ih
f.
(L
an
d
sb
an
ki
nn
),
kt
.4
71
0
0
8
-2
0
8
0
.
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
3
9
3
0
8
SÓL BORGIR ÆVINTÝRI SKÍÐI GOLF ÍÞRÓTTIR
Brottför:
4.-14. nóvember
Verð á mann:
Tvíbýli 239.976 kr.
Einbýli 253.685 kr.
Innifalið:
Flug og flugvallaskattar
Gisting með fullu fæði og
drykkum á Tenerife
Gisting með hálfu fæði og víni
með kvöldverði á Gran Canaria
Akstur og skoðunarferðir skv.
ferðalýsingu
Íslensk fararstjórn
ÚRVAL ÚTSÝN ~ LÁGMÚLA 4 ~ 108 REYKJAVÍK ~ SÍMI 585 4000
MEIRA Á
urvalutsyn.is
Fjölbreytt ferð um þrjár af sjö eyjum Kanarí. Tvær stærstu eyjarnar
Gran Canaria og Tenerife og svo þá sérkennilegustu La Gomera.
Þar sem evran er dýr verður allt fæði innifalið, morgunmatur,
góður hádegismatur og góður kvöldmatur ásamt drykkjum (vín og
vatn). Þegar við ferðumst í skoðunarferðum, þá missum við aldrei
af hádegisverði. Þannig að það er hægt að komast af nánast án
þess að eyða nokkrum peningum.
Frissaferð
EYJAHOPP Á KANARÍ
4.- 14. nóvember 2009
“ALLT INNIFALIД
* Verð miðast við að bókað sé á netinu. Ef bókað er
á skrifstofu eða símleiðis er bókunargjald 3.900 kr.
Ferðaskrifstofa
Leyfishafi
Ferðamálastofu