SunnudagsMogginn - 24.01.2010, Page 18

18 24. janúar 2010
Í
ágúst á liðnu ári lét ég eftirfarandi orð falla á úti-
fundi á Austurvelli í samhengi við Icesave og skil-
yrði Alþjóðagjaldeyrissjóðsins: „Þeir segja að við
verðum Kúba norðursins ef við samþykkjum þetta
ekki. En ættum við þá ekki að bæta því við: Við verðum
Haítí norðursins ef við samþykkjum þetta. Þar var gengið
að öllum kröfum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og nú ríkir þar
hungursneyð.“ Í ljósi þeirra hörmunga sem nú ganga yfir
Haítí er ástæða til að rifja þessi orð upp og fjalla nánar um
innihald þeirra. Saga Haítís er mjög áhugverð saga og
einkar lærdómsrík fyrir okkur Íslendinga þessi misserin.
Okkur ber nefnilega að rifja upp söguna á þeim tímamót-
um sem við stöndum núna, bæði nýlendutíma okkar og
nýlendutíma annarra. Eftir hið póstmóderníska söguleysi
frjálshyggjunnar er kominn tími til að draga fram eldhús-
kollana, berja í borðið og rifja upp söguna, ekki bara til að
muna hana heldur til að læra af henni. Það á heldur ekki
að leyfa umræðunni að vaða þann afdalamoðreyk sem ís-
lensk stjórnmálaumræða er föst í, þótt forsetinn hafi með
sínu nei-i rofið þekju þess torfkofa. Þökk sé honum.
Michael Hudson segir: „Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn er
nokkurs konar handrukkari alþjóðlegra lánardrottna og
innheimtir tekjur af fasteignum og iðnaði fyrir þá. Það
ótrúlega er að þjóðir um allan heim eru að glata efnahags-
legu og peningalegu sjálfstæði sínu án mótspyrnu.“
Okkur hefur verið sagt að við eigum að breyta einka-
skuldum í opinberar skuldbindingar og endurgreiða þær.
Slík endurgreiðsla verður ekki innt af hendi nema til komi
hækkun skatta, niðurskurður ríkisútgjalda, eyðing spari-
fjár almennings og fleiri aðgerðir af sama toga. Fyrirfram
er svo búið að lána okkur fyrir greiðslunni. Ég vænti þess
að ég þurfi ekki að útskýra þetta nánar, en bresk og hol-
lensk yfirvöld hafa gert upp við sparifjáreigendur sem
áttu innistæður á reikningum hins einkarekna Lands-
banka og þar sem innistæðutrygging hrekkur ekki til á að
bæta þær með ríkistryggðu láni. Fyrir sitt leyti hefur
þingið samþykkt að ábyrgjast þessa greiðslu, en forsetinn
skotið málinu til þjóðarinnar. Eftir stendur að vísu
ábyrgðin, en við getum haft eitthvað um forsendur henn-
ar að segja, það er að segja hvernig við greiðum lánið. Í
þeirri stöðu sem við erum nú er það áfangasigur, ekki
bara fyrir okkur sem búum á Íslandi heldur fjölmargar
aðrar þjóðir sem einmitt eru líka að glata sjálfstæði sínu án
minnstu mótspyrnu. Grikkir þurfa að standa skil á skuld-
bindingum gagnvart þýskum lánardrottnum, Lettar eru í
fanginu á sænskum lánardrottnum og þannig mætti lengi
telja. Fjármálaheimurinn er fullur af skuldunautum og
lánardrottnum eins og í faðirvorinu. Synjun forsetans
hefur sett þessi mál í nýtt samhengi í alþjóðlegri umræðu
um skuldastöðu þjóða. Umræða breskra og hollenskra
blaða hefur verið rifjuð upp. Ótal greinar og bloggsíður
taka málið upp og ræða það á skynsamlegum nótum. Allt í
einu erum við sem gagnrýnum fjármálaheiminn ekki eins
og útdauð fuglategund, heldur vel fleygur hópur. Ekki
fyrir löngu barst mér grein úr afrísku blaði þar sem fyrir-
sögnin er þessi: Íslendingar neita að mæta í eigin jarð-
arför. Lesum nú aftur ívitnunina í Micheal Hudson: „Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn er nokkurs konar handrukkari
alþjóðlegra lánardrottna og innheimtir tekjur af fast-
eignum og iðnaði fyrir þá. Það ótrúlega er að þjóðir um
allan heim eru að glata efnahagslegu og peningalegu sjálf-
stæði sínu án mótspyrnu.“ Þarna er kjarni málsins og
þetta er að gerast um allan heim. Fólk er reiðubúið að
segja nei við því að lánardrottnar sem verið hafa manna
virkastir við skapa skuldsetningu þjóða og einstaklinga
eigi einir að ráða ferðinni við innheimtu þessara sömu
skulda.
En hvað kemur þetta Haítí við? Jú, á margvíslegan hátt.
Auðvitað tek ég það fram að jarðskjálftinn sem skók Haítí
þriðjudaginn 12. janúar hefði hvar sem er í heiminum
valdið miklum usla, eyðileggingu og dauða. Það er samt
engin tilviljun að eyðileggingin verður margföld á Haítí,
vegna veikra innviða samfélagsins, og hinir veiku innviðir
samfélagsins eiga rót sína að rekja í stöðu þjóðar sem hef-
ur verið kúguð og skuldsett öldum saman. Það er því full
ástæða til að varast gylliboð lánardrottnanna. Með sátt-
mála frá árinu 1697 fengu Frakkar yfirráð yfir vestasta
þriðjungi eyjarinnar Hispaníóla og svæðið hlaut nafnið
Saint-Dominique. Á næstu öld varð þetta ein gjöfulasta
nýlenda í heimi og lagði grunninn undir auðlegð margra
franskra borga og héraða. Árið 1791 gerðu þrælarnir sem
skópu auðinn á þessum hluta eyjarinnar uppreisn, að ein-
hverju leyti undir áhrifum frá frönsku byltingunni. Það
eru meira að segja til fræðimenn sem halda því fram að
byltingin á Haítí hafi verið jafn merkileg og franska bylt-
ingin, jafnvel merkilegri. Frakkar reyndu að berja upp-
reisnina niður með aðstoð Breta og Spánverja. Úr varð
stríð sem stóð í þrettán ár. Árið 1804 fagnaði landið sjálf-
stæði og tók sér nafnið Haítí. Hér mætti segja langa sögu
um ráðstafanir stórþjóða þess tíma og tilraunir Haítíbúa
til að lifa mannsæmandi lífi. Haítí var einangrað og engin
samskipti við landið fyrr en ríkið féllst á að greiða Frökk-
um skaðabætur fyrir þrælamissinn, 150 milljónir franka,
jafngildi þjóðartekna Haítís í tíu ár. Þessi skuld var lækk-
uð niður í 90 milljónir franka einhverjum árum seinna, en
það er algjört aukaatriði. Þar sem Haítí átti ekki fyrir
skuldunum, af því hagkerfið var í rúst eftir stríðsrekst-
urinn við nýlenduherrana, neyddust stjórnvöld til að taka
lán á okurvöxtum í frönskum bönkum. Í lok 19. aldar
námu greiðslur Haítíbúa til Frakka 80% af fjárlögum rík-
isins og var lokagreiðslan innt af hendi árið 1947. Ýmsir
hafa reiknað út hve margfalt Haítíbúar hafa greitt Frökk-
um þrælamissinn en með þessu var skuldsetning Haítíbúa
fest í sessi og hún oftast notuð sem réttlæting til að berja á
þjóðinni. Fyrir nokkrum árum kröfðust Haítíbúar skaða-
bóta af Frökkum en þrátt fyrir góðan hljómgrunn á ýms-
um stöðum varð ekkert úr þeim og kröfunum vísað frá.
Spurningin er hvaða lærdóm við Íslendingar getum
dregið af þessari sögu. Auðvitað munu spekingarnir rísa
upp hver um annan þveran og segja: Þetta er ekki sam-
bærilegt. Síðan munu þeir ekkert útskýra hvað sé ekki
sambærilegt. En sem sé; að taka lán fyrir skuld og semja
svo um greiðslu lánsins á forsendum lánardrottinsins; það
er hið sambærilega, hin pólitíska og sögulega samsvörun.
Og líka þetta: Þegar því er lokið þá koma lán frá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum sem festa skuldastöðuna enn frekar í
sessi auk þess sem þeim lánum fylgja skilyrði um hækkun
skatta, niðurskurð ríkisútgjalda, eyðingu sparifjár al-
mennings og fleira af sama toga. Endurskipulagning efna-
hagslífsins heitir það. Ekki var annað að skilja á Mark Fla-
nagan, fulltrúa Alþjóðagjaldeyrissjóðsins á Íslandi, en að
Ísland yrði risastór verstöð með iðnfyrirtækjum þegar
jafnvægi fjárlaga næst og skuldir eru greiddar. Þetta kom
fram á fundi með honum í Seðlabankanum í byrjun des-
ember.
Eigum við skoða hvað þessi stefna hefur þýtt fyrir
Haítí? Eigum við að skoða afrekaskrá Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins þar? Ég verð auðvitað að stikla á stóru því af-
Skoðun
Einar Már
Guðmundsson
’
Margt bendir til að fulltrúar Al-
þjóðagjaldeyrissjóðsins skoði
landið einungis sem reiknings-
dæmi þar sem jafnvægi þurfi að nást í
ríkisfjármálum. Þannig litu áætlanir
þeirra út, hvernig snúa mætti skulda-
stöðunni við með afkastamikilli
framleiðslu og gjörnýtingu orkulinda
samfara niðurskurði opinberra út-
gjalda og hækkun skatta.
Þegar mafían verður
að mæðrastyrksnefnd
PI
PA
R\
TB
W
A
•
SÍ
A
•
10
01
67