Morgunblaðið - 03.07.2010, Blaðsíða 26

26 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 2010
Í frumkristni báðu
lærisveinar Jesú hann
um bæn til halds og
trausts. Gaf hann þeim
„Faðirvor“ og varð það
haldreipi kynslóðanna
gegnum aldirnar meira
og minna.
Löngu síðar yrkir
svo séra Hallgrímur
Pétursson Passíusálma
sína er glæddu stórum
trúarlíf þjóðanna og ekki síst ís-
lensku kynslóðanna. Trúarauðmýkt
hans var slík að naumast er hægt að
hugsa sér aðra slíka nema hjá þeim
sem lausir eru við umbúðir líkamans
um sálina. Þannig háttaði um séra
Hallgrím að verulegu leyti vegna
veikinda hans.
Okkur væri þarft að fylgja for-
dæmi hans því við gleymum oft í
smæð okkar að sýna þá auðmýkt og
sjálfsvirðingu er okkur ber í sam-
skiptum við Guð, og því er í dag með-
al annars stór hluti þjóðarinnar svo
fjárhagslega illa kominn.
Þjóðin hafði gleymt þeim andlega
styrk sem forfeðurnir margir höfðu
stutt sig með bæninni og Guði. Þess
vegna hafa neikvæðar hvatir leikið
meir lausum hala og valdið því um-
gengnisslysi er nú blasir við þjóð-
inni.
Þó að kreppan hefði farið hjá hefði
þjóðin þrátt fyrir það átt við nóga
erfiðleika að stríða.
Grimmir sjúkdómar hafa á okkur
herjað og hygg ég
krabbameinið þar ill-
skeyttast. Það fellir
menn og konur á öllum
aldri, allt niður í börn.
Læknavísindin vinna
stórvirki gegn þessu
böli. Barátta hinna
sjúku er hörð og oft
þjáningarfull og lang-
vinn áður en dauði eða
líf sigrar. Óttalegust er
sú uppgötvun lækna að
gen hafi fundist í
mönnum sem beri í sér
krabbameinsfrumu og skili henni yf-
ir í annan einstakling með einhvers-
konar erfðafestu ferli og tengist
jafnvel einstökum ættum. Ekki deili
ég á niðurstöðu læknanna. Mér
finnst þessi niðurstaða skelfileg.
Ég trúi því ekki upp á Guð minn
að hann skapi sitt eigið listaverk
með slíkum fæðingargalla. Það get-
ur ekki verið okkar Guð sem Jesús
hefur frætt okkur um.
Í skjóli þess ætla ég að leyfa mér
að sýna hér nokkrar vangaveltur yf-
ir sjúkdómnum. Ég get hugsað mér
að þessi litla lífvera, vísir til mann-
eskju, verði fyrir hnjaski, áfalli eða
fyrir einhverju slæmu er móðirin
verður fyrir: Falli úr tröppu, verði
fyrir ofbeldi eða ofraun af einhverju
tagi. Sýkill gæti sest að í fóstrinu og
borist með því út úr fyrstu vöggu-
stofunni í fyllingu tímans út í nýja
tilvist, lífið sjálft framtíðin enn óviss
og óræð. Nú vildi ég gjarnan sjá Guð
í meiri nánd sem hjálparhellu í vit-
und okkar því það er samfélagsvænt.
Við þekkjum flest þessa setningu:
„Guð skapaði manninn í sinni
mynd“. Þá er eðlilegt að gera ráð
fyrir návist hans og aðkomu þegar
maður og kona maka sig í þeim til-
gangi að skapa manneskju. En til
þess að sköpunarverkið sé full-
komnað þarf Guð að gefa því sína
mynd með virkri útgeislun í sam-
visku, réttlæti og kærleika og svo
lífsandann sjálfan.
Þegar maður og kona maka sig til
að leggja drög að nýrri persónu sem
á að verða eining í þeim mannauði
sem nú er mikið talað um og eigi að
erfa landið, eru þau hér í stóru hlut-
verki. Þau eru að hlýðnast boði Guðs
að viðhalda mannlífi á jörðunni. Þau
fá að taka þátt í sköpun. Skapa
manneskju. Hvernig á hún að vera?
Svarið er einfalt. Í Guðsmynd. Guð
er kærleikur og hann leggur henni
til kærleika og kallar eftir hinu sama
af hálfu gerenda.
Við mökun þarf hugur beggja að
vera gagntekinn af kærleika, ástúð.
Sál og líkami sátt við hvort annað.
Mikill gæðamunur er á verkum
þar sem hugur fylgir máli og þeirra
er kastað er til höndum. Hér þarf að
gilda fyrra verklagið.
Þar sem Guð er hér þátttakandi í
sköpun þá hljótum við að biðja Hann
að blessa þann ávöxt sem skapaður
er í Hans mynd og biðja um Hans
blessun með framhaldi. Er hér ekki
um tilgang lífsins að ræða? Spyr sá
er ekki veit. En ég trúi því.
Þá verður það að teljast mikill níð-
ingsskapur þegar konum er nauðgað
það er bæði ruddaskapur gagnvart
þeim og Guði.
Allir þessir þrír skapendur þurfa
að standa vörð um öryggi ávaxtarins
í móðurvöggunni og fagna nýlið-
anum við komuna í þennan heim.
Það er einmitt þá sem allt of margir
sofna á verðinum. Við höldum við
séum komin með afburða leikfang í
hendur til að njóta áhyggjulausra
gleðistunda. Það er ekki svo.
Við skulum reyna að eiga gleði-
stundirnar, hlýjar og hljóðlátar. Ró
og frið þarf barnið. Það þarf líka
vernd fyrir óþægilegum uppá-
komum svo að það finni að umhverf-
ið er traust og öðlist sjálft yfirvegun
og rósemi í fasi og viðmóti í framrás
tímans.
Við skapendurnir megum ekki
gleyma því að við þurfum að standa
um þau vörð fram yfir táningsárin
og vera þeim fyrirmyndir samstilltar
svo tilvera okkar, samstarf og sam-
ferð verði samfélagsvæn, samstarfs-
væn og umferðarvæn.
Okkur er bent á veginn sem við
eigum að fylgja, það er Jesús Krist-
ur. Hann er vegurinn, sannleikurinn
og lífið. Friðurinn er hann veitir og
návist Guðs geta stórlega fækkað
sjúkdómstilfellunum.
Við fáum meiri von til að vinna
sigra gegn krabbameini og öðrum
friðarspillandi vágestum. Stressið
minnkar og spennan og líkurnar
aukast að veikindatilfellum fækki.
Sú unga kynslóð er nýtur þeirra
uppeldiskjara sem hér er á minnst
yrði vissulega sá mannauður er þjóð-
in hefði gagn af og þörf fyrir öðru
fremur.
Hin lifandi kristna trú kallar á
notkun bænar sem forvörn neikvæð-
um uppákomum veikindum og slys-
um.
Ef einlæg bæn er borin fram
kvölds og morgna til Guðs um bless-
un og varðveislu þá höfum við lagt
fram okkar tilraun til forvarnar. En
alltaf gerist þó eitthvað sem þroska-
ferli. Þá getum við í fullri sæmd leit-
að til Guðs af einlægni í kirkjurnar
okkar ef stórslys og náttúruhamfarir
verða sem valda manndauða.
En við hin stóru sem höfnum ná-
vist Guðs í hversdagslegu lífi eigum
erfiðara með að leita til Guðs á slík-
um stundum.
Lykillinn til lausnar mörgu er
þessi:
Bænin má aldrei bresta þig
búin er freisting ýmislig.
Þá líf og sál er lúð og þjáð
lykill er hún að Drottins náð.
Meira: mbl.is/greinar
Bænin má aldrei?
Eftir Björn H.
Jónsson » Þar sem Guð er hér
þátttakandi í sköpun
þá hljótum við að biðja
Hann að blessa þann
ávöxt sem skapaður er í
Hans mynd og biðja um
Hans blessun með fram-
haldi.
Björn H. Jónsson
Höfundur er fyrrverandi
sóknarprestur.
Þ. 22. júní skrifaði
Kristinn H. Gunn-
arsson grein á vefsíðu
sína undir fyrirsögninni
„Skuldir þarf að
greiða“. Greinin var
birt samdægurs í
Fréttablaðinu. Í fram-
haldi af þessari grein
Kristins fann ég á vef
Alþingis ræðu þing-
manns frá árinu 1992.
Umræðuefnið var
frumvarp Eggerts Haukdal og Matt-
híasar Bjarnasonar til laga um láns-
kjör og ávöxtun sparifjár, sem átti að
afnema verðtryggingu lánsfjár við
lánskjaravísitölu. Ég birti hér valda
kafla úr ræðunni, en bendi á vef Al-
þingis þar sem finna má ræðuna í
heild sinni. Leturbreytingar eru mín-
ar.
„Ég vil fyrst nefna þann meg-
ingalla að sá sem á að greiða skuldina
og undirgengst skuldbindingar um
vísitölu tekur á sig alla áhættu um
þróun mála á lánstímanum hvað varð-
ar vísitölu og vexti og önnur þau kjör
sem kveðið er á um í lánssamningi að
séu breytileg. Eitt af því sem mér
hefur fundist orka mjög tvímælis er
hvort það ætti að heimila lánveitingar
með breytilegum kjörum. Það er að
mínu viti nokkurt siðleysi fólgið í því
að fá fólk til að taka lán á tilteknum
kjörum, eins og þau líta út við undir-
skrift samnings, en áskilja sér síðan
rétt til að breyta þeim kjörum sér í
hag og lángreiðandanum í óhag hve-
nær sem er á lánstímanum. Þar á ég
fyrst og fremst við vextina. Það er al-
kunna og þarf ekki að minna menn á
það að eitt af því sem hefur valdið
verulegum vandræðum hjá fjölda-
mörgum hér á landi eru þessir breyti-
legu vextir.“
Og litlu seinna:
„Mér hefur stundum fundist að það
væru réttar leikreglur að skipta
áhættunni til helminga og skylda þá
sem veita lán eða vilja fá aðra til að
taka lán hjá sér að hafa fast fyr-
irkomulag á láninu og afnema ákvæði
um breytileg lánakjör eða fyrirvara
lánveitanda um það að hann áskilji
sér rétt til að breyta
kjörum á láninu hvenær
sem honum dettur í
hug. Það er eitt af þeim
atriðum sem hafa
reynst launafólki hvað
erfiðust í gegnum tíðina
og hefur ítrekað komið
mjög hart niður á
pyngju þeirra, t.d.
hækkanir á afborg-
unum af lánum til hús-
næðiskaupa.“
Og síðar:
„Mér finnst að mörgu
leyti sanngjarnar leik-
reglur að sá sem lætur lánið eða pen-
ingana af hendi undirgangist þá kvöð
að lánið, sem hann er að veita, sé með
föstum kjörum. Hvort sem það er
með verðtryggingu eða vöxtum sem
samið er um þarf það að vera fast og
óumbreytanlegt út lánstímann svo sá
sem tekur lánið veit að hverju hann
gengur og hefur þar fast land undir
fótum allan lánstímann. Hann tekur
að vísu áhættuna af því að afsala sér
hugsanlega skárri lánskjörum ef
vextir kynnu að lækka en sá sem læt-
ur lánið af hendi verður líka að sæta
því að taka áhættu því hann getur
ekki tekið sér hærri vexti ef vaxta-
stigið hækkar á lánstímanum. Það
held ég að sé grundvallaratriði í fjár-
málaviðskiptum að þeir sem taka lán
geti búið við það öryggi að lánskjör
séu föst.
Eitt dæmi af hálfu stjórnvalda sem
hefur breytt verulega miklu fyrir lán-
takendur er hringlandaháttur og
lagabreytingar sem koma aftan að
fólki.“
Áfram heldur þingmaðurinn:
„Ég vil líka nefna að með verð-
tryggingunni sem slíkri er sá sem
veitir lánin að taka sér býsna miklar
tryggingar gagnvart öllum hugs-
anlegum breytingum, t.d. breyt-
ingum erlendis sem við getum ekki
haft nein áhrif á og valda erfiðleikum
í okkar þjóðarbúskap. Lánveitendur
hafa tryggt sig fyrir þeim þó að þeir
erfiðleikar lendi á almenningi í land-
inu af fullum þunga að öðru leyti.
Þannig má nefna sem dæmi, sem að
sumu leyti er kannski dálítið broslegt,
að uppskerubrestur á kaffi í Brasilíu
leiðir til hækkunar skulda hjá fólki
hér á landi af því að sá sem hefur lán-
að hefur tryggt sig fyrir því með svo-
kallaðri lánskjaravísitölu og hvernig
að því er staðið að reikna hana út.
Maður kann auðvitað að spyrja
sjálfan sig: Er rétt eða eðlilegt að sá
sem á útistandandi peninga hjá öðr-
um þurfi ekki að taka neina áhættu í
þessum efnum? Á hann að njóta þess
að eign hans hjá öðrum hækkar við að
erfiðleikar verði í kaffiuppskeru í
Brasilíu? Það er nákvæmlega það
sem gerist að það veldur hækkun á
höfuðstól lánsins.“
Og svona endar ræða þingmanns-
ins:
„En í heildina finnst mér óeðlilegt
að verðtrygging skuli vera slík trygg-
ing fyrir þá sem lána peninga sem
raun ber vitni. Þeir hafa í raun og
veru allt sitt á þurru, taka enga
áhættu og áskilja sér þar að auki
heimild til þess að auka kostnaðinn
við lántökuna með breytilegum vöxt-
um ef tilteknar aðstæður leiða til þess
að vextir almennt hækka í þjóðfélag-
inu.
Staða þeirra sem lána gagnvart
stöðu þeirra sem skulda er allt of
ójöfn. Staða þeirra sem skulda þarf
að verða miklu styrkari en hún er í
reynd. Því tel ég þetta frv. í sjálfu sér
fyllilega tímabært og vænti þess að
það leiði til skaplegrar umræðu um
lánskjör og ávöxtun sparifjár, eins og
hér segir, en kannski ekki hvað síst
um stöðu skuldara í samfélagi mark-
aðshyggjunnar.“
Þessi orð mælti Kristinn H. Gunn-
arsson á 116. löggjafarþingi árið 1992,
í 2. umræðu um frumvarp til laga um
lánskjör og ávöxtun sparifjár, sem
átti að afnema verðtryggingu lánsfjár
við lánskjaravísitölu. Slóðin er: http://
www.althingi.is/altext/116/11/
r02144419.sgml
Á að greiða skuldir svona?
Eftir Erling Alfreð
Jónsson » Það held ég að sé
grundvallaratriði í
fjármálaviðskiptum að
þeir sem taka lán geti
búið við það öryggi að
lánskjör séu föst.
Erlingur Alfreð
Jónsson
Höfundur er forstöðumaður.
Dagar geta stund-
um orðið langir hjá
gömlum og sjúkum.
Þegar ég, í elli minni
og veikindum, er orð-
inn þreyttur að lesa
Eyrbyggju sezt ég
stundum við tölvuna
og fer að „vafra“ um
Netið. Þá staðnæmist
ég ævinlega við „mál-
farsmola“ Eiðs Svan-
bergs Guðnasonar,
fyrrv. alþingismanns og sendiherra.
Þeir eru slíkt hnossgæti að ég les
suma þættina aftur og aftur, einungs
til þess að smjatta á textanum. –
Þessa þætti þurfum við nú reyndar
að fá á bók, til þess að sem flestir
geti notið þeirra.
Í einum þessara þátta fjallar Eið-
ur um síðasta hneykslið í stöðuveit-
ingum á Íslandi, þar sem Sigrún
Stefánsdóttir á RÚV var ráðin í nýja
stöðu án auglýsingar og án þess að
einræðisherrann í Efstaleitinu hefði
talað um það við nokkurn mann.
Honum finnst hann víst ekki þurfa
að taka tillit til annarra, frekar en
fyrri daginn. Eiður kemst að þeirri
niðurstöðu að þetta sýni, að útvarpið
sé ekki lengur opinbert hlutafélag,
heldur einkahlutafélag.
Og hér talar einn
reyndasti og menntað-
asti fjölmiðlamaður,
sem uppi er í landinu nú
um stundir. (Mig lang-
aði að vitna orðrétt í
Eið, en náði ekki til
hans í síma til þess að
biðja leyfis. Og ég kann
ekki „hólmsteinsku“!)
Hér skiptir það ekki
neinu máli þótt Sigrún
Stefánsdóttir sé alls
góðs makleg og þótt
henni sé treystandi til góðra verka.
Það er aðferðin sem er forkastanleg,
og þetta, ásamt mörgu öðru, sýnir
hversu svívirðileg glópska og ger-
ræði það var hjá Þorgerði Katrínu
Gunnarsdóttur að veita einum
manni slíkt alræðisvald yfir jafn fjöl-
breyttri og víðfeðmri menning-
arstofnun sem sjálfu Ríkisútvarpinu.
Alveg sama hversu góðan og menn-
ingarlegan mann hún hefði valið,
þessi aðferð átti aldrei að koma til
mála. Og við þetta verður ekki unað.
Þessu verður að breyta. Ég skora á
mennta- og menningaryfirvöld í
landinu að vinda bráðan bug að slíkri
breytingu. Ég geri það í nafni okkar,
útvarpsnotenda, og í nafni allra
þeirra sem bera hag þessarar stofn-
unar fyrir brjósti.
Ég veit, að rúm blaða er takmark-
að og að þeim berst mikið aðsent
efni. Þess vegna læt ég hér staðar
numið að sinni. En ég á margt fleira
í pokahorninu, sumt nokkurra ára
gamalt, um málefni Ríkisútvarpsins
og ég sé að það hefur síður en svo
úrelzt. Freistandi væri að birta eitt-
hvað af því efni við tækifæri.
Ríkisútvarpið ehf.
Eftir Valgeir
Sigurðsson
Valgeir
Sigurðsson
»Eiður kemst að
þeirri niðurstöðu að
þetta sýni, að útvarpið
sé ekki lengur opinbert
hlutafélag, heldur
einkahlutafélag.
Höfundur er varaformaður
Hollvinasamtaka RÚV.
Stórfréttir
í tölvupósti