Ný saga - 01.01.1997, Síða 75

Konur og kvennarán á íslandi á 12. og 13. öld
árás frá Þorgrími alikarli á Guðmund. Þegar
Kolbeinn frétti um Þórunni bað hann þess að
henni yrði ekki gerð „svívirðing". Daginn eft-
ir leitaði Björn aðstoðar Kolbeins og bað
hann sjá til þess að sér væri ekki „svívirðing
ger“. Kolbeinn „tók“ þá við Birni og lét
sleppa honum og Þórunni.9
Árið 1225 var Ingimundur Jónsson á
Sauðafelli hjá goðanum Sturlu Sighvatssyni.
Ingimundur hafði beðið Jóreiðar Hallsdóltur.
Hún vildi ekki giftast honum og ráða svo „fé
undan dóttur sinni“. Sturla fór þá með Ingi-
mundi og „nam“ Jóreiði frá búi sínu yfir til
Sauðafells. „Leitaði Sturla þá eftir, ef hon
vildi giftast Ingimundi. En með því at ekki
fekkst af henni um þat ok hon vildi eigi mat
eta þar, þá lét Sturla hana heim færa. Þetta
líkaði stórilla frændum hennar.“ Páll, bróðir
Jóreiðar, sem var hinn mesti „vinr“ Þórðar
Sturlusonar, leitaði aðstoðar hans. Þetta mál
flæktist inn í erfðadeilur þeirra Sturlunga um
Snorrungagoðorð og tók Snorri Sturluson við
Jóreiðarmálum sumarið 1226. Ekki greinir
Sturla Þórðarson í íslendinga sögu sinni frá
málarekstri, einungis að Sturla Sighvatsson
„handsalaði fyrir Jóreiðar-mál, en Magnús
biskup gerði tuttugu hundruð.“,(l
Seinasta frásögnin sem nefnd verður hér
tengist valdabrölti Þórðar kakala 1242. Þórð-
ur fékk Ásbirni Guðmundarsyni níu menn og
kallaði gesli og skyldu þeir safna liði fyrir
Þórð. Ásbjörn fór með menn sína í Stein-
grímsfjörð. Frést hafði af þessum áformum
þannig að flestir karlar þar voru í felum þeg-
ar Ásbjörn og gestirnir komu. Þegar Ásbjörn
kom í Húsavík tók hann konu Högna, sem
þar bjó og hélt að það myndi draga bændur
fram úr fylgsnum sínum. Högni frétti af þessu
og fór á eftir Ásbirni og gestunum með
nokkra menn. Kom til átaka á milli þeirra
sem enduðu með því að Ásbjörn veitti
Högna banvænt sár, „[gjengu þá bændr upp
nökkurir“." Þórðar saga kakala greinir ekki
frá hvað varð um konu Högna, en líklega hef-
ur henni verið sleppt eftir átökin.
Goðar og kvennarán
Pólitísk þróun 12. og 13. aldar einkenndist af
valdasamruna. Þegar þessi frásögn hefst, um
aldamótin 1100, var hinni svokölluðu „friðar-
öld“ að ljúka.12 Á þessu „gæfuríkasta“ skeiði
þjóðveldisaldar átti friður og jafnvægi að hafa
ríkt í samfélaginu.13 Friðaröld lauk með átök-
um þeirra Þorgils Oddasonar og Hafliða Más-
sonar, sem sagt er frá í sögu þeirra. Þegar deil-
ur þeirra stóðu sem hæst deildust völdin í
landinu á milli rúmlega 20 goða. Sturlungaöld
hófst um 1220, en þá stjórnuðu fimm ættir,
Ásbirningar, Sturlungar, Oddaverjar, Hauk-
dælir og Svínfellingar, nær öllum goðorðum
landsins. Sturlungaöldin var án efa blóðug-
asta tímabil þjóðveldisaldar, mikil harðneskja
ríkti í hinum pólitísku átökum og goðarnir
beittu öllurn brögðum til að tryggja völd sín.
Þegar Kolbeinn ungi skipulagði aðför að
Þórði kakala á Vestfjörðum árið 1244 ætlaði
hann að „herja, brenna bæi, en drepa menn
og eyða svá byggðina“'J þannig að Þórður
gæti ekki sal’nað liði þar til að fara með ófriði
á hendur Skagfirðingum.
Ingimundur
hafði beðið
Jóreiðar
Hallsdóttur
73