Austurland - 25.01.1996, Síða 7

FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 1996.
7
Bréf frá Osló
Árið byrjar á íslandi eins og það
siðasta. Enn fækkar íbúum á
landsbyggðinni. Svona heldur
áfram og ísland verður borgríki
um miðja næstu öld. Það er e.t.v.
best þannig?
Hjörleifur Guttormsson skamm-
ast út í síðustu ríkisstjóm og þá
núverandi í hugleiðingum sínum
um áramótin. Ég veit ekki betur
en sama íbúaþróun hafi verið á
þeirn tímum er Hjörleifur sat og
stýrði, en það skiptir engu máli.
Það sem skiptir máli er að flutn-
ingsstraumurinn til Reykjavík-
ursvæðisins er nær linnulaus
undanfama marga áratugi. Ein-
staka ár hefur dregið úr straumn-
um en þau skipta litlu vegna þess
að hrapað hefur á sömu hlið nær
látlaust.
Það er rétt hjá Hjörleift að á
árinu 1995 urðu kaflaskil í
byggðamálum og ekki bara
byggðamálum heldur íbúaþróun
landsins alls. ísland er að tapa
fólki til annarra landa. Fleira fólk
flutti erlendis á árinu 1995 en
áður hefur gerst á einu ári frá
fólksflutningtmum til vestur-
heims. Hvers vegna? (Það væri
svo sem gaman að fjalla um það
síðar.)
Fjárfestingahömlur og
kvótaneglingar
Það mætti halda að öldin væri
önnur ef bæði væri veiðikvóti
fastnegldur og hömlur á fjár-
festingum. Hjörleifur Guttorms-
son hugleiðir sem svo að „sjálf-
stæð efnahagsstjómun” geti
hamlað gegn byggðaröskun og
sjálfstæða efnahagsstjómun sé
að finna í heftingu markaðs-
aflanna, sem ríkisstjóm Sjálf-
stæðisflokks og Alþýðuflokks
mddi svo duglega braut. Er þetta
ekki svolítið einfalt. Ætli það sé
ekki margt annað á ferðinni, svo
sem skortur á því að sumir
þingmenn vilji skilja vanda
landsbyggðarinnar og skortur á
því að sumir sveitarstjómarmenn
vilji horfast í augu við vandann
og skortur á samtökum um kröft-
uga uppbyggingu eða til að verja
það sem eftir er. Það er samt ekki
skortur á þvi að Hjörleifur hafi
verið öflugur talsmaður lands-
byggðarinnar þó enn fækki þar
fólkinu.
Það er ömggt að fólk helst
ekkert frekar við í byggðarlagi
þótt nægur kvóti sé þar og næg
vinna, ef það er ekkert annað.
Það er ömggt að fólk telur sér
betur borgið á lágum bótum i
borginni en á lágum launum á
landsbyggðinni - það hefur þó
altént ljósin í Kringlunni að oma
sér við. Svona er þetta. Svona
hugsa margir, hvað svo sem
okkur finnst um það. Það var
hvorki þessi, sú síðasta eða sú
næstsíðasta ríkisstjóm sem kom
á lágu laununum. Lágu launin
hafa verið svo lengi sem þeir
elstu muna og þar hafa engar
ríkisstjómir breytt miklu til né
frá. Vandamál landsbyggðar-
innar er miklu flóknara en svo að
áramótahugleiðingar Hjörleifs
Guttormssonar vísi þar einhvem
veg.
Albert Einarsson
Sveitarfélög og íbúaþróun
I Austurlandi 4. janúar er
skilmerkileg og þörf grein
Stefáns læknis Þórarinssonar.
Stefán fjallar um þann hluta
byggðavandans sem felst í smæð
sveitarfélaganna og múranna á
milli þeirra. Og, Stefán gerir til-
lögur til að bæta stöðuna.
Stefán skoðar málið út frá
sínum sjónarhóli sem héraðs-
læknir. Ég get tekið undir við-
horf hans af mínum sjónarhóli
sem skólameistari í skóla sem
þjónar öllum sveitarfélögunum.
Þrátt fyrir mjög jákvætt viðhorf
til Verkmenntaskóla Austur-
lands um allan fjórðunginn er
ótrúlega erfitt að skapa samtök
meðal manna um verkefni skól-
ans vegna þess að of margir er
hræddir um að verða útundan
eða að aðrir fái ekki, eða ....
Þannig taka augljós þjóðþrifa-
mál óratíma og daga oftast uppi i
“sveitarstjómarlýðræðinu”. Því
miður. Þetta er ekki sagt neinum
Norðfirðingar vilja Neistaflug
Samkvæmt niðurstöðum könnunar nemenda Verkmenntaskólans
NESKAUPSTAÐUR
fyrir skýrsla félagsfræðinema í
Verkmenntaskóla Austurlands
um viðhorf íbúa Neskaupstaðar
til fjölskylduhátíðarinnar Neista-
flugs, sem haldin hefur verið
undanfamar þrjár Verslunar-
mannahelgar, og ýmissa atriða
sem varða framkvæmd hátíðar-
innar, s.s. þátttöku bæjarsjóðs í
fjármögnun hennar o.fl.
í úrtakinu sem svaraði
spumingum nemendanna vom
78 einstaklingar á aldrinum 14-
60 ára. 76 svömðu og skiptist
úrtakið hnífjafnt milli kynja.
87% aðspurðra sögðust hafa sótt
hátíðarhöldin í fyrra og 68%
sögðust hafa haft gesti á
heimilum sínum í tengslum við
hátíðina. Þessar niðurstöður
styðja vel þá tilfinningu sem
margir hafa haft um samsetn-
ingu gestahópsins að brottfluttir
Norðfirðingar séu drjúgur hluti
þeirra sem sækja hátíðina. Allir
þátttakendur könnununarinnar
svömðu því til að þeir séu sam-
mála því að efna skuli til
hátíðarinnar og mikill meiri-
hluti, eða 93%, telur hátíðina
kynna Neskaupstað sem ferða-
mannastað með jákvæðum
hætti. Varðandi þá spumingu
hvort fólk teldi eðlilegt að
bæjarsjóður leggi fé til fram-
kvæmdar Neistaflugsins þá
virðist Norðfirðingum hugnast
sú ráðstöfun ágætlega en aðeins
12% vom óánægðir með þátt-
töku bæjarsjóðs. Það virðist því
vera góð samstaða um að halda
hátíðina og fjármagna hana að
hluta með fjármunum bæjar-
sjóðs.
í svömm við spumingum um
áherslur í dagskrá hátíðarinnar
og hvar dagskrárliðir skuli fara
fram skiptust svarendur meira í
tvær fýlkingar en í áðurgreind-
um svömm. Mesta athygli
vekur að naumur meirihluti
svarenda, eða 52%, vilja færa
dagskrá Neistaflugs úr mið-
bænum, en það hefur verið til-
finning margra sem að fram-
kvæmd hátíðarinnar hafa staðið
að vinsældir hennar helgist ekki
síst af staðsetningunni. í skýrslu
nemendanna kemur fram að á
fundi þeirra með ferðamála-
félagi Neskaupstaðar og öðmm
aðstandendum Neistaflugsins
hafi verið komist að þeirri
niðurstöðu að mjög óráðlegt
væri að flytja dagskrárliði úr
miðbænum enda hafi það gefist
vel að vera þar.
Smári Geirsson var umsjónar-
maður verkefnisins sem var
liður í framhaldsáfanga í félags-
fræði.
einstaklingum til hnjóðs heldur
er þetta döpur afleiðing fýrir-
komulags sem er orðið úrelt.
Það er fjöldi mála sem er sam-
eiginlegur sveitarfélögunum og
sem hægt væri að fjalla um undir
einum hatti í einni eða fáum
sveitarstjómum. Það er alls
enginn ávinningur fýrir stjóm-
kerfið í landinu að fela sveitar-
stjómum aukið vægi ef aukið
vægi drukknar i málavafstri á
milli sveitarfélaga. Sameining
sveitarfélaga, eða sameining
sveitarfélaga um verkefni
(svæðisþing), er eina leiðin til
þess að flytja stjómsýslulegt
vald frá ríkinu til sveitarfélag-
anna. Allt tal um annað er mark-
leysa. Þá fyrst þegar sveitar-
stjómir em til þess hæfar að nýta
sér valdið getum við vænst þess
sjá þess merki í byggðaþróun
sem snýr fólksstraumnum við.
Fulltrúar í sveitarstjórnum á
Austurlandi em líklega á bilinu
160 til 180 og heildar íbúa-
fjöldinn 12.780. Það er því eóli-
legt að Stefán Þórarinsson og nú
ég og auðvitað margir fleiri
spyrji: Væri ekki rétt að beina
atorku þessa hóps að fjölbrcytt-
ari verkefnum og framfarasókn?
(Ath. Heildarfjöldi fulltrúa í
sveitarstjómum á Austurlandi
em fleiri en íbúar sumra sveitar-
félaganna.)
Atvinnuhættir og fólk
Þegar rætt er um byggðamál er
oftast gengið út frá þeirri reglu
að allt eigi að vaxa. Það er ekkert
sem segir að öll byggðarlög
dafni á sama hátt. Atvinnuhættir
setja auðvitað mark sitt á þróun
byggðar. Fólk hefur flutt úr sveit-
um vegna breytinga á búskapar-
háttum. Nýir hættir hafa ekki náð
að skjóta rótum áður en fólk
flutti. Það er hægt að hugsa sér
að það fjölgi á 'ný til sveita, en
ekki er það líklegt. Breytingar á
atvinnuháttum við sjávarsíðuna
hafa verið miklar og em enn að
gerast í stómm stíl. Þar er enn
hægt að bregðast við ef vilji er
fyrir hendi, en vilji er líklega það
sem helst skortir. Vilji til að
skoða nýjar leiðir er mjög
takmarkaður meðal þeirra sem
halda um stýrið í sveitarstjóm-
um, fyrirtækjum og stofhunum.
Nýjar leiðir em ekki fólgnar í
endumýjun eldri atvinnutækja
eða byggingu nýrrar loðnu-
bræðslu þó þesskonar frarn-
kvæmdir geti verið bæði brýnar
og góðar. Nýjar leiðir em fólgnar
í þvi að gera annað og meira úr
því sem við eigum, hráefninu,
þekkingunni, reynslunni, um-
hverfinu og okkur sjálfum.
Það kemur enginn í veg fyrir að
megnið af störfunum í fisk-
vinnslunni hverfur inn í sjálf-
virknina, tæknivæðinguna, í landi
eða úti á sjó. íslenskur fiskur er
ekki svo miklu betri að hann
seljist á miklu hærra verði en
fiskur samkeppnislandanna. Sam-
keppnisstaðan krefst tæknivæð-
ingar. Tæknivæðingin krefst
þekkingar og þekkingin þarf að
verða til hjá fólki í þess eðlilega
umhverfi. Það væri hlálegt, en
hugsanlegt, að senda alla til
Reykjavíkur (eða Kaupmanna-
hafnar) til að afla þekkingar sem
nota á við starfsemi á Seyðis-
firði.
Samtímis því að störfum í
hefðbundinni fiskvinnslu fækkar
verða að koma til ný störf, í
óhefðbundinni fiskvinnslu eða
öðmm greinum. Til þess að skapa
slík störf og manna þau þarf bæði
rannsóknir og menntun.
Hvemig er rannsóknum í at-
vinnulífmu háttað á Austur-
landi? Hvemig er búið að mennt-
un í og fyrir atvinnulífið á Aust-
urlandi? Ég læt nægja að spyrja.
Þessi skrif áttu að vera örstutt
kropp en málið er stórt og mikil-
vægt. Ég ætla að hætta hér og
•taka undir óskir Stefáns Þór-
arinssonar til sveitarstjórnar-
manna. Upp úr skotgröfunum,
rífið múrana og sameinið sveitar-
félögin.
Albert Einarsson
Osló.
Frá Neistaflugi 1995. Ljósm. SÞ