Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Blaðsíða 185

Staðbundinn orðaforði í orðabókJóns Ólafssonar úr Grunnavík 183
að ræða járn- eða purpuralitað mýrarvatn. A seðlinum kemur staðbundna
notkunin á Norðurlandi ekki fram en vissulega er vísað á jámblá þar sem
hún er tilgreind.
I Rm eru engin dæmi um jámblá um bláleitu eða purpuralitu járnbrák-
ina á mýrarvatni en allmörg um orðið blá notað um grunnar tjarnir, mýri
eða flóa þar sem grasið vex upp úr vatninu. Það er algengt í Múlasýslum
og kemur þar fyrir í örnefnum og blá í þeirri merkingu þekkist einnig í
Austur-Skaftafellssýslu (Jónína Hafsteinsdóttir 2002:56). I Rm eru aftur
á móti dæmi bæði um jámbrá og jámlá. Dæmin um jámbrá eru aðeins sjö
og eru þrjú af þeim úr skáldverkum eftir Ólaf Jóhann Sigurðsson. Óvíst er
að þau séu úr hans málumhverfi en hann var Sunnlendingur. Eitt dæmi er
úr grein eftir Þórarin Þórarinsson (1980:47) í tímaritinu Múlaþingi sem
styður austfirska notkun. Elstu dæmi í Rm eru um jámlá, sem Jón hafði
dæmi um af Norðurlandi, en dæmi Orðabókar Háskólans virðast dreifast
um landið.
í B1 er jámblá ekki fletta en bæði jámbrá og jámlá án þess að vera
merkt staðbundin. Auk þess er þar karlkynsorðið jámbrái í sömu merk-
ingu. Engin dæmi voru um þessi orð í Tm og því ekki unnt að staðfesta
staðbundna notkun. Talsvert var þar af dæmum um blá og styðja þau þá
notkun og merkingu sem þegar hefur verið nefnd. Dæmi Jóns um jámblá
er því enn sem komið er hið eina um mýrarrauða og því vafadæmi þar til
frekari staðfesting finnst.
ketillúða, f. : „piscatores Hornströndum ... appellant minimam earum
Specimen Ketil-lwdur soleas parvas lebeti aptas.“ Ketillúða er nefnd undir
flettiorðinu fiskur ásamt ýmsum öðrum fisktegundum. Svo virðist sem ket-
álúða sé lítill flatfiskur sem hentugur sé í ketil. Þetta nafn á 'ítilli lúðu
nefnir Jón ekki í Fiskafmði sinni sem prentuð var 2007. Hann hefur orðið
af Hornströndum en engar frekari heimildir fundust í Rm eða Tm sem
styðja notkun þess og orðið er ekki í B1 og þá ekki í vasabókum Björns M.
Ólsens sem safnaði talsverðu af Ströndum (um vasabækurnar sjá: Guðrún
Kvaran 2003).
krekkja, f.\ „Skaptafellensibus est parva puella, vel infans fæmina, diminu-
tivum scilicet a kracki." ÁBIM merkir orðið krekkja staðbundið og hefur
elstu heimild sína frá Jóni úr Grunnavík. Merkinguna segir hann vera
krakki, lítið stúlkubarn’ (ÁBIM 1989:502). Eins og Jón tengir Ásgeir
krekkju réttilega við orðið krakki. Krekkja er ekki fletta í B1 og dæmi fund-
ust hvorki í Rm né Tm. Það er ekki í íslenzkri orðabók frá 1963 en er aftur