Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Blaðsíða 222

220
Ari Páll Kristinsson
gerðinni til að skýra hvaða skilning ég kýs að leggja í það. Réttilega er bent á
að ég hafi sjálfur notað orðið málsamfélag í eldri skrifum, og jafnvel í ritgerðar-
textanum sjálfum, um hugtak sem ekki er endilega hið sama og hér var skil-
greint.
4. Ég tel miklu varða að halda aðferðarhugtökunum (töluðum texta, rituðum texta)
aðgreindum frá málsniðshugtökunum (talmáli, ritmáli). Þau fýrrnefndu vísa
til sjálfrar aðferðarinnar við að koma textum frá sér en þau síðarnefndu til mál-
sniðs þeirra. Eins og ég bendi á í ritgerðinni er þó jafnframt rétt að hafa hug-
fast að munurinn á aðferðunum tali og ritun getur skýrt margt af þvi sem ein-
kennir talmál og ritmál sem málsnið.
5. Réttilega er bent á vankantana við notkun hugtaksins málvilla í ritgerðinni;
það reyndist nokkurt vandræðabarn þegar reynt var að afmarka máleinkennin.
Vafalaust getur verið villandi að fjalla um frávikí einu lagi með málvillu inn-
anborðs enda eru slík dæmi annars konar í eðli sinu en uppfyllingar og glöp.
6. Ég hef ekki skýringu á því að viðmælendur í fréttatímum notuðu í þessum
efniviði mun oftar föst orðasambönd en viðmælendur í dægurmálaþáttum, þ.e.
ekki aðra skýringu en þá að þetta hafi ráðist af hendingu. Sú hugmynd VGÓ
er vel athugandi að þetta megi skýra með því að aðstæður séu gjarna formlegri
í fréttaviðtölum en í dægurmálaþáttum. En ég minni jafnframt á að ýmis
fréttaviðtöl geta verið býsna óformleg, t.d. á slysavettvangi.
7. Athuguninni á orðavali var aðeins ætlað að veita örlitla innsýn og niðurstöðum
hennar er sleppt í þeim samantektum þar sem ég leitast við að lýsa drögum að
málsniðum frétta og dægurmálaefnis. Hún tengist hins vegar að vissu marki
þeim kafla í fyrri hluta ritgerðarinnar sem fjallar um breytilegt orðaval.
8. Réttilega er minnt á að rannsóknin leiðir í ljós ákveðnar vísbendingar um að
starfsmenn talmiðlanna noti víða, án handrits, í reynd ritmálslegra málsnið en
viðmælendurnir enda þótt aðferð mín heimili ekki að draga af þessum mismun
ályktun sem hefði almenna þýðingu nema að því er varðar hin svonefndu frá-
vik.
9. Vissulega er umhugsunarefni hvernig meta eigi heildaráhrif málbreytnanna
allra þegar margar vísa í sömu átt. Við þeirri spurningu er ekki til neitt eitt rétt
svar.
3. Andsvör við ræðu síðari andmælanda (HS)
1. Réttilega er bent á að lítið var fjallað um viðmið og málsnið út frá almennu
samfélagslegu sjónarhorni og með hina ólíku hagsmuni mismunandi sam-
félagshópa í huga. Skýringin er ekki sú að það sjónarhorn hafi verið talið lítils
virði heldur þurfti að afmarka umfjöllunina.
2. I ritgerðinni fjalla ég um það einkenni íslenskrar málnotkunar að ýmis töku-
orð koma einkum fyrir í óformlegum textum en síður eða ekki í formlegum
textum. Sú skýring er talin nærtæk að hreintunguviðhorf í íslenskri málstefnu