Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Page 39
Rýnt í sögu fomafnsins hvorgi, hvorugur 37
RITUNAR- RIT FORNÖFN TENGINGAR
tími hvortki hvorki hvortki hvorki
13. öld Grágás 10 3 35 19
13. öld Heimskringla 0 1 1 2359
13. öld Sturlunga, hdr. s.hl. 14. aldar 1 2 0 15
13. öld Sturlunga, hdr. 17. öld 0 2 0 i36°
13. öld Járnsíða 0 2 4 ÍO
13. öld Jónsbók, hdr. um 1360-1400 0 3 O 2461
13- öld Alexanders saga 0 1 O 5
13. öld Möðruvallabók, mið 14. öld 0 7 O 5°
Tafla 8: Hlutfall hvortki og hvorki í ýmsum ritum, sömdum á 13. öld eða
fyrr.62
Tveir fyrstu talnadálkarnir sýna dæmi um fornafnsmyndirnar hvortki og
hvorki. Breytingin hvortki > hvorki virðist ekki hafin í eddukvæðum og
elstu íslensku handritunum. Hvortki er nokkuð algengt í Grágás, um það
eru tíu dæmi á móti þremur um hvorki. í öðrum ritum í töflunni er hin
gamla fornafnsmynd hvortki ýmist í minnihluta eða ekki til staðar.63
59 Einu sinni bvortki í lesbrigði, í Codex Frisianus, AM 45 fol (Heimskringla I 1893-
1901:175).
60 Eitt dæmi var um tenginguna hvortki í útgáfunni sem stuðst var við en samanburð-
ur við handrit (BLAdd 11128 157V51) leiddi í ljós að þarna var myndin hvorki.
61 Fix (1984:162) segir að um atviksorðið (sem er hluti fleygaðrar tengingar) hvorki
(þ.e. hvárki) séu 27 dæmi. Þrjú þessara dæma eru þó örugglega fornafnsmyndir, sjá Jónsbók
Í90473, 75, 81.
62 í orðabók Fritzner eru gefnar þrjár merkingar undir flettiorðinu hvárki (II 1891:
115), fornafnsmynd, fleyguð tenging og svo merkingin ‘ekki heldur’. Þessi þriðja merking
virðist hafa verið sjaldgæf, en hugsanlegt er að a.m.k. eitt af dæmunum í töflu 8 hafi þessa
merkingu (sjá Sturlunga sögu II 1911:274) en ekki fornafnsmerkingu.
63 í Ólafs sögu helga hinni sérstöku er hlutfall hvortki mun hærra en í flestum þeim
13- aldar ritum sem getið er í töflu 8. í Ólafs sögu helga hinni sérstöku eru sex dæmi um
hvortki (eitt fornafn, fimm tengingar) en fimm um hvorki (tengingar). í Ólafs sögu helga i
Heimskringlu eru hins vegar engin dæmi um gömlu myndina, og eins og sjá má í töflu 8 er
gamla myndin mjög sjaldgæf í Heimskringlu allri.