Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2010, Side 184

182
Höskuldur Þráinsson
hugalíf eftir Gest. Þar vakti eftirfarandi setning athygli hennar meðal ann-
arra:
(14) Honum mætti standa á sama hvað sagt væri um hann.
íslenskir lesendur hefðu áreiðanlega ekki tekið neitt eftir þessari setningu-
Joan sá hins vegar að hér var á ferðinni athyglisverð setningafræðileg
formgerð. Hér er nefnilega svo að sjá að frumlagseyða hafi verið fyllt með
lýsingarhættinum sagt. Þessa eyðu hefði Gestur líka getað látið vera ófyl'®
(sbr. (i5a)), en hann hefði ekki getað fyllt hana með gervifrumlaginu
(leppnum) þad (sbr. (i5b), sjá líka (6g,h) hér framar):
(15) a. Honum mætti standa á sama [hvað_____væri sagt um hann].
b. *Honum mætti standa á sama [hvað það væri sagt um hann].
í ýmsum öðrum tilvikum er hins vegar ýmist hægt að fylla frumlagseyðu
með lepp eða með svipaðri færslu og í (14) en erfitt að láta hana ófylha-
Dæmi um það eru sýnd í (16):
(16) a. ?Hún segir [að__hafi komið margir gestir í afmælið].
b. Hún segir [að það hafi komið margir gestir í afmælið].
c. Hún segir [að komið hafi margir gestir í afmælið].
Þessi færsla lýsingarháttarins er oftast nefnd stílfærsla á íslensku (e. styl'
istic fronting) og Joan var fyrst málfræðinga til að fjalla um hana í íslensku
nútímamáli á fræðilegan hátt (1980). Stílfærsla var til í forníslensku og
frameftir öldum í norrænu meginlandsmálunum en er nú nánast útdauð 1
norrænum málum öðrum en íslensku og færeysku. Spurningin er þá m.a-
hvernig má skýra það.
Grein Joan kveikti mikinn áhuga á stílfærslu á alþjóðlegum vettvangi-
Stílfærsla í íslensku hefur síðan komið við sögu í doktorsritgerðum, það er
oft til hennar vitnað í fræðibókum, tímaritsgreinum og fyrirlestrum, m.a-
í tveim fyrirlestrum í áðurnefndri málstofu. Um leið hefur þessi setninga'
gerð orðið til þess að vekja áhuga á íslensku máli (og íslensku máli!) °o
íslenskri setningagerð á alþjóðlegum vettvangi.
3.4 Þolmynd, gömul og ný
Segja má að þolmynd hafi lengi verið eitt af eftirlætisviðfangsefnum setn'
ingafræðinga og Joan er þar engin undantekning. Greinum hennar um
þolmynd í íslensku má skipta í tvo flokka. Þar er annars vegar um að ra?ða
greinar sem fjalla um „hefðbundna" þolmynd, samspil hennar við fall