Akranes - 01.04.1944, Blaðsíða 17

akranes
53
ið. Síðast fékk hann í laun 2500 krónur
um árið. Margs'innis bað hann Svein að
koma suður og taka að sér fulltrúastarf
við hina umfangsmiklu verzlun í
Reykjavík „Thomsens Magasín“, en
Sveinn neitaði því ávalt.
Um áramótin 1907 og ’08 hætti Thom-
sen verzlun sinni á Akranesi. Að skiln-
aði gaf Thomsen Sveini vandað gullúr
áletrað, fyrir vel unnið starf á þessum
árum.
Ekki þurfti Sveinn að vera lengi iðju-
laus, því þegar eftir áramótin er hon-
um boðin kaupfélagsstjórastaðan við
Kaupfélag Borgfirðinga, sem þá var ný-
stofnað í Borgarnesi, en það var þá í
raun réttri ekki annað en Pöntunarfé-
lag. Sveinn tók þessu boði og var þeg-
ar samið um að sett yrði á fót Söludeild
á Akranesi. Var í þessu skyni innréttuð
sölubúð í íveruhúsi Sveins, er hann
hafði byggt sér 1906, en þá reif hann
það gamla, er hann byggði 1889. Enn
fremur bygði hann þá 1908 pakkhús við
austurenda hússins og var það 10x12
álnir með porti og risi.
Sveinn var kaupfélagsstjóri til 1914.
Ingunn dóttir hans hafði allt með bók-
haldið að gera, en Hallgrímur Guð-
mundsson á |Sandi var „innanbúðar“.
Vegna þessa starfs fyrir félag, sem
raunverulega rak mesta starfsemi sína
annars staðar og átti þar heima (Borg-
arnesi) má nærri geta, að Sveinn þurfti
oft að vera að heiman. í fjárkaupum og
ýmsum útréttingum hingað og þangað
eins og gengur.
1. apríl 1914 lætur Sveinn svo af
störfum fyrir kaupfélagið og kaupir all-
ar vörur og eignir félagsins á Akranesi
og byrjar nú fyrst eigin verzlun, 55 ára
gamall. Af því sem hér er sagt, má því
sjá, að hann var ekki „barn í lögum“ í
þessari grein, enda fór honum starfið
ekkert ver úr hendi fyrir sjálfan sig
heldur en aðra. Hann hafði ekki stóra
verzlun eða umfangsmikla. „Þandi sig
ekkert út“. Það var allt öruggt og á-
byggilegt, góðar vörur og sanngjarnt
verð. Hann sýndi þeim traust og lið-
sinni, sem þess voru verðir. Var yfir-
leitt greiðvikinn og þótti gaman að
hjálpa þeim, sem hann sá að einhver
„mannræna“ var í.
Sveinn var ákaflega þrifinn og reglu-
samur maður, ekki um eitt, heldur allt.
Ekki stundum eða af sérstökum ástæð-
um, heldur altaf af þörf og ríkri ábyrgð-
artilfinningu. Hann vildi alltaf hafa
„hreint borð“ og hélt rækilega þetta á-
gæta heilræði að „geyma ekki til morg-
uns það sem hægt er að gera í dag“.
Sveinn hafði því alltaf nógan tíma og
hvað eina var „tiltækt“ hjá honum þeg-
ar á þurfti að halda. Hann var mjög
viljugur maður og gat aldrei verið iðju-
laus. Sveinn var karlmenni, harðgerður
og mikill vinnumaður, enda hafði hann
nautn af líkamlegri vinnu og rækti
hana fram til elliára. Hann fékst alla
tíð við búskap, hafði kýr og kindur og
hafði mikið yndi af, enda „gegndi“ hann
skepnunum sjálfur alla tíð, þegar hann
gat komið því við. Hann hafði og mikla
garðrækt.
Allt, sem Sveinn og kona hans höfðu
undir höndum var vel hirt og um geng-
ið utan húss og innan. Var hver hlutur
á sínum stað vel þrifinn og í góðu lagi
þegar til þurfti að taka. Sveinn var
sparsemdar maður en enginn nirfill.
Kona hans var hin mesta myndarkona
og mikill búforkur. Stilt og stjórnsöm,
heimilisrækin og „sló sér ekki út“. Hún
var trölltrygg, þar sem hún tók því.
Ekki var hún með „dagdóma“ eða bak-
mælgi, en þegar á þurfti að halda, gat
hún sagt meiningu sína umbúða- og af-
dráttarlaust og var þá sama hvort sú
hreinskilni giiti hennar nánustu eða
vandalausa. Ég hygg, að Metta hafi haft
tilhneygingu til hjúkrunar- eða líknar-
starfa, til þess bendir m. a. gjöf hennar
er hún grundvallaði með Sjúkraskýlis-
sjóð Akraness (ásamt Sumarl. Halldórs-
syni) og hún lét sér alltaf síðan mjög
annt um. Ekki tók Metta neinn þátt í
opinberum málum fyrir utan bindind-
isstarfið, sem hún studdi alla tíð. Hún
notaði kosningarrétt sinn ávalt eftir að
hún átti þess kost. Hún var þétt fyrir og
hafði ekki skoðanaskifti daglega, prúð
svo að af bar. Hafði ég oft tækifæri til
að sannreyna hve sanngjörn hún var og
sannleikselsk, er mér kært að minnast
hennar í því sambandi.
Sveinn var aftur á móti mikið við op-
inber mál riðinn alla tíð.Þegar hann
kom hingað 1884, voru hér starfandi að-
eins tvö félög, Æfingafélagið og Bind-
indisfélagið, gerðist hann fljótt félags-
maður þeirra beggja og ágætur starfs-
kraftur meðan þau störfuðu. Strax þeg-
ar Goodtemplarastúkan var stofnuð
1887, gerðist hann þar ótrauður starfs-
maður lengst af meðan hann lifði. Þeg-
ar Ungmennafélagið hóf starf sitt hér
1910, voru margir eldri menn því mót-
fallnir. Þetta var alt öðruvísi um Svein,
hann var félaginu velviljaður alla tíð
og viðurkenndi störf þess til nytja.
Sveinn var tvisvar í hreppsnefnd, lengi
oddviti og sýslunefndarmaður og for-
maður skattanefndar meðan hann var
hreppstjóri, sem hann var í 12 ár og
síðasti hreppstjóri í þessu mannmarga
þorpi. Hann var umboðsmaður Bruna-
bótafélags íslands frá stofnun þess og
alla tíð meðan hann hélt sjón til slíkra
starfa. Öll þessi störf rækti hann með
mikilli nákvæmni, samviskusemi og vel-
vilja. Honum gekk óvenjulega vel að
ínnheimta gjöld hjá fólki, venjulega er
það illa þokkað, en hann komst vel út
af því. Hann studdi að stofnun Spari-
sjóðsins og var honum alla tíð manna
velviljaðastur, hafði hann við hann öll
sín viðskifti stór og smá. Urðum vér
starfsmenn sjóðsins þráfaldlega varir við
umhyggju hans og velvilja til sjóðsins.
Sveinn var mjög reglusamur í öllum
fjármálum, og gætinn í þeim sökum.
Hann virti og mjög þennan eiginleika í
fari annara, sérstaklega ungra manna,
sem áttu „lífið ',framundan“, og vildi
hvetja þá og örfa til dáða. Hann var
bóngóður, en lét helst ekki svíkja sig
nema einu sinni. í hreppsmálum var
hann hinn gætni framfaramaður, og
þessvegna var hann, af gömlum manni
að vera og af „gamla skólanum“ óvenju-
lega „léttur í taumi“. Sveinn var t. d.
efsti maður á blaði með 1000 kr. hlutafé
í Síldar- og fiskimjölsverksmiðjuna.
Þótti mér gott að tala við hann um „mín
áhugamál“ að undanteknum Garðakaup-
unum. En þegar hann síðar sá, að þar
hafi hann haft á röngu að standa, við-
urkenndi hann það við mig a. m. k.
Nokkru áður en Sveinn dó, gaf hann
5000 krónur til Sjúkraskýlissjóðs þess,
er Metta kona hans grundvalaði samkv.
því sem fyr segir. Stúkunni Akurblóm
gaf hann 500 krónur. Unglingastúkunni
Stjarnan 500 krónur, K.F.U.M. á Akra-
nesi 500 krónur og Söngfélaginu Svanir
500 krónur. Allar þessar gjafir bera bezt
vitni hugarfari þeirra hjóna til mann-
úðar- og menningarmála yfirleitt
Sveini voru allir þessir þættir hugþekk-
ir og studdi alla tíð viðleitni þeirra
manna sem að þeim unnu.
Það sýnir bezt skilning Sveins, reglu-
semi og vandvirkni, að hann hélt dag-
bók frá 1. janúar 1887 til 31. desmeber
1937. Skráði hann þar fyrst og fremst
um veður, róðra, fiskirí og annað það
markverðasta sem skeði. Um hver ára-
mót gerði hann í stuttu máli heildaryf-
irlit ársins, kom þá inn á verðlag á af-
urðum sem og erlendri vöru o. fl. Þessi
yfirlit báru oftast glöggt með sér, hve
rótgróin var hjá honum „forsjónartrú“.
Þótti honum það síst gæfuvegur eða
meðmæli með mönnum, ef þeir væru
mjög alvörulausir, eða gerðu „grín“ að
þeim hlutum.
Akranes má í heild sinni muna Svein
Guðmundsson lengi. Það er ekki lítils
virði í litlu, vaxandi þorpi, að eiga um
hálfrar aldar skeið, gætinn, hygginn,
hófsaman og reglusaman mann, fjöl-
hæfan og ólatan til þeirra verka, sem
vinna þarf og illa éru goldin, en þess
meira vanþökkuð, jafnvel hvernig sem
þau eru unnin.
Ég hef unnið með Sveini að opinber-
um málum mjög mikið um 25 ára skeið
og minnist í heild sinni alls þessa sam-
starfs með ánægju. Við vorum stundum
ósammála og rifumst um einstök mál
(þó rnjög sjaldan), en það sló aldrei
skugga á vináttu okkar, og sýnir bezt
hæfileika Sveins og drenglund. Hann
vissi vel að við höfðum báðir sama sjón-
aimið, að vinna Akranesi gagn. Sveinn
andaðist á Akranesi 30. júlí 1938.
Börn þeirra hjóna eru: Petrea, Ingunn
og Matthildur. Tvær hinar fyrtöldu
eiga hér heima, en Matthildur í Rvík.