Akranes - 01.09.1945, Blaðsíða 13

AKRANES
109
Hollustuliættir
iii.
Til athugunar um fatnað.
Aðalnauðsynjar vorar, þ. e. a. s. þær, sem vér alls ekki get-
um án verið, eru taldar þrjár, föt og fæði og húsnæði. Að
fötin eru talin fyrst stafar sennilega af því, að það lætur
bezt í eyrum, en ekki af því, að eitt sé þar öðru fremra. En í
meðvitund alls almennings eru þau þó, að því er virðist, sett
skör lægra en hitt tvennt. Menn leggja áherzlu á og reyna af
fremsta megni að hafa húsakynni ekki eingöngu falleg og
endingargóð, heldur líka þægileg og heilsusamleg. Og allir
vita, að áhugi er nú fyrir því, að hafa fæðuna bæði næga og
holla. En það er ekki hægt að segja þetta sama almennt um
fatnað, enda þótt miklar umbætur hafi orðið þar að sumu
leyti.
í janúarblað „Akraness“ 1943 ritaði ég grein um fatnað. Eg
benti þar á hlutverk hans og gildi og notagildi einstakra fata-
efna. Mun ég ekki endurtaka það hér, en læt nægja að vísa
til þeirrar greinar. Það, sem ég vil vekja athygli á, í þessu
stutta máli, eru ýmsir gallar á fatnaði og óhollusta í því sam-
bandi.
Það er þá fyrst, að margir klæða sig of lítið, þegar kalt er
í veðri, einkum kvenfólk. Tízkan ræður miklu um klæða-
burð, en brjóti hún í bág við hollustu og þægindi, þá á hún
ekki rétt á sér. Aftur á móti ber að sjálfsögðu að virða góðan
og heilbrigðan fegurðarsmekk. Það er víst, að hér á íslandi
hentar ekki sá klæðnaður að vetrarlagi, eða yfirleitt þegar
kalt er í veðri, sem heppilegur og góður þykir suður í lönd-
um, í hlýju loftslagi og heitu veðri. Einfaldir silkisokkar, sem
eru eini klæðnaðurinn upp fyrir hné, eru kaldir 1 íslenzku
loftslagi. Auk þess sem þessi kaldi klæðnaður er varhuga-
verður, almennt á litið, þá koma afleiðingarnar líka oftast
greinilega í ljós á fótunum sjálfum. Það kemur nokkurs kon-
ar langvinn kuldabólga í fótleggina. Þeir verða bláleitir og
þrútnir um ökla og upp eftir og gildna meira og minna. Þetta
er ekki sjaldgæft fyrirbrigði og miklu hvimleiðara en að
þurfa að ganga í hlýjum sokkum.
Það má líka klæða sig of mikið. Það er að vísu ekki algengt
um fullorðna, en sumir venja börn sín á of mikinn klæðnað,
þegar hlýtt er í veðri eða inni í hlýjum herbergjum. Það er
ekki hollt og heppilegt, því að líkaminn þarf að venjast breyt-
ingum á loftslaginu. Húðin þarf að venjast því, að svara á-
hrifum hita og kulda. Þeir, sem eru alltaf dúðaðir, fá ekki
þjálfað mótstöðuafl sitt gegn veðurbreytingum og það er
ekki síður óhollt börnum en fullorðnum. Það er nauðsyn, að
fá hæfilega og skynsamlega herðingu.
í þessu sambandi skal á það minnt, að þegar verið er úti í
sólskini, t. d. að taka sólbað, þarf að verja augun og höfuð-
kúpuna fyrir sterkum sólaráhrifum. Annars geta menn feng-
ið illt í augun og sólsting, sem kallað er. Það á þá að nota
dökk gleraugu og klút eða hettu yfir höfuðið. Hún má vera
þunn, en á helzt að vera hvít, því að hvíti liturinn hrindir
sólargeislunum frá sér.
Þess var áður getið, í fyrri grein minni, að léreft er mjög
þéttur vefnaður með litlu af loftholum. Þegar útgufunin vex
frá líkamanum, og einkum ef maður svitnar, þá fyllist léreft-
ið af rakanum og verður fljótt gegnvott. Svipað er að segja
um ofna baðmullardúka. Þessir dúkar verða kaldir og hindra
útgufunina. Þessi efni eru því ekki hæfileg í föt, sem eiga að
vera næst kroppnum. Til þess eru ullarföt bezt fallin, en séu
baðmullarföt notuð, eiga þau að vera prjónuð eða hekluð, en
ekki ofin, því að þá eru þau lausari í sér.
Lífstykkin hafa löngum verið nefnd sem dæmi um óhentug
og skaðleg föt. Þau eru nú að leggjast niður í sinni gömlu
mynd, er þrengdi sem mest að mittinu. Skaðsemi þeirra er 1
því fólgin, að þau þrýsta á rifjahylkið neðst og líffærin í hol-
inu, einkum lifrina og magann. Þau hindra því eðlilega önd-
un og trufla blóðrás og eðlilegt starf þeirra líffæra, sem þau
þvinga. Enn fremur veikla þau vöðvana í hryggnum og boln-
um yfirleitt. Það eru vöðvarnir, sem eiga að halda hryggnum
og bolnum beinum og stæltum, en ekki nokkurs konar spelk-
ur, sem lífstykkin eru. í þessu sambandi má nefna þröng föt
og bönd, sem herða að líkamanum. Þröngir hattar herða að
höfðinu, þröngir skyrtukragar, ermalíningar og sokkabönd
herða að hálsi, úlfliðum og fótleggjum. Þessi þrengsli trufla
blóðrásina og valda óþægindum og sokkaböndin stuðla að
æðahnútum á fótunum. En þau eru að leggjast niður, í sinni
gömlu mynd, sem betur fer.
Síðast en ekki sízt má minnast á skófatnaðinn. Gúmmískór
og -stígvél eru nú mikið notuð. Þau eru alveg loftþétt og
vatnsheld og eru því ágæt til hlífðar, en þau hindra þá líka
útgufun frá líkamanum og valda raka og þar með kulda á fót-
um. Slíkan skófatnað á því að nota sem stytzt í einu að unnt
er, en hafa gisnari og léttari skó þess á milli. í öðru lagi getur
lagið á skófatnaði verið óheppilegt og er það oft. Skórnir eiga
að vera sniðnir eftir eðlilegu lagi fótanna og þá styðja þeir
að þeim, án þess að þrengja að. Þetta virðist sjálfsögð krafa,
en oft er á móti henni brotið. Lagið á. stígvélum er oft óhent-
ugt, einkum eru þeir of mjóir í tána. Tærnar þrýstast þa sam-
an, frá hlið til hliðar, og leiðir af þessu fyrst og fremst lík-
þorn og annan sársauka, en auk þess getur það stutt að alvar-
legri skekkju á stóru tánum. Þær ýtast að hinum tánum, og
það kemur fram hnútur á liðamótum stórutár og ristarbeins.
Þessi kvilli getur orðið svo alvarlegur, að koma þurfi til
læknisaðgerðar.
Hælarnir á stígvélum miða að því, að verja vætu, því að
ilin lyftist upp frá jörðu. Þeir eru til þæginda, ef þeir eru
mátulega háir, þ. e. 2 til 2% cm. eða allt að 1 þuml. Ef hæl-
arnir eru mjög háir, er gengið á tánum, eða réttara sagt á
táberginu, og þrýstist fóturinn þá fram í skóinn. Það er
hvorki hollt né þægilegt, en er gjört í fegurðarskyni eins og
svo mörg önnur óholl atriði í klæðaburði.
í næstu grein verður svo hafið máls á neyzluvörum og
mataræði. Ámi Árnason.
„Allt er í heiminum hverfult“.
Haustið 1942 var fyrst sett á fót prentsmiðja á Akranesi.
Prentverk Akraness h.f. Voru þessir aðaleigendur: Vilhjálmur
Svan Jóhannsson, sem jafnframt var prentsmiðjustjóri. Arn-
Ijótur Guðmundsson, Þorgeir Jósefsson og Ól. B. Björnsson.
Þegar hafin var útgáfa blaðsins Akranes í apríl 1942,
fannst okkur það nokkurs virði í því sambandi, að hafa prent-
smiðju á staðnum. Þá duldist okkur heldur ekki aðrar menn-
ingarlegar ástæður fyrir þessari nauðsyn hins unga bæjar.
Því miður stóð þessi „dýrð“ ekki lengi, því að nú er prent-
smiðjan horfin. Þó ekki hafi þetta staðið lengi, mun margur
sakna prentsmiðjunnar, því það er eins um þetta eins og flest
nútíma þægindi, að enginn telur sig geta án þeirra verið, er
einu sinni reynir.
Þó prentverk starfaði ekki lengi á Akranesi að þessu sinni,
var þar ýmislegt prentað auk blaðsins Akranes og tíma-
ritsins Verðandi, sem hvorttveggja er gefið þar út. —
í því sambandi má sérstaklega nefna hina fornfrægu Flateyj-
arbók, sem nú í fyrsta sinn var prentuð á íslandi.
Prentverk Akraness h.f. hafði á að skipa ágætum fagmönn-
um, sem sjá má af mörgu því, er prentverkið lét frá sér fara.
Prentsmiðjan hefur nú verið flutt til Reykjavíkur, og hef-
ur komið sér fyrir á Hörpugötu 14, suður við Skerjafjörð. —
Er þetta fyrsta tölublað sem þar er prentað, og verður prent-
að þar áfram, þar til ný prentsmiðja verður reist á Akranesi,
sem vonandi verður tímanlega á næsta ári. Óskandi er að það
verði ekki til skammrar dvalar, heldur svo lengi sem Akur-
nesingar byggja þennan bæ, og þeir unna og meta nokkra
menningu og framfarir á öllum sviðum.