Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.07.1995, Blaðsíða 9

merkti það að karlmennirnir hefðu ekki œfmlega
yfirburðina yfir kvennfólkið heldur mundi velta á
ýmsu með það, optast hafa þeir að vísu meiri
líkamsþroska, en sálarþroskinn álít jeg að muni
vera mjög svipaðúr. ...
Það er svo fátt af strákum hjer núna að jeg verð
svo að segja að ganga íþeirra stað. Það hefir nú
annars gengió svo til síðan þið Steini fóruð að
heiman; jeg er alt að því búin að fá óorð á mig
fyrir hvað jeg er slörkuleg, t.d. þegar jeg er í
silungstúrum og reiði undir mig úttroðna lang-
sekki, ríð í hnakk og allt fram eptirþessu, þá þyki
jeg heldur finleg máttu trúa. Það er nú annars
ekkert viðfelldið þegar stúlkur verða að segja,
“þegar hann bróðir minn fór í skóla þá hlaut jeg
að taka við hans verkum því annað var ekki
hægt. En aðþetta er óviðfelldið kemur auðvitað
til afþví að hin dæmin eru svo fá að piltargeti sagt
hið sama; að vísu er það nú orðið algengt að
stúlkur fari á skóla (en það nemur vanalega svo
stuttan tíma og gætist þess vegna lítið). Mjer er
hreint ekki sjálfrátt hvað jeg er gjörn á að tala um
karla og konur ogjeg er víst hreint á leiðinni með
að fara út í kvenfrelsismál, og það er mjer þá
eiginlega ekki tamt því jeg tala mjög sjaldan um
það, en get hreint ekki neitað mjer að hugsa um.11
Stúlkumar voru famar að hugsa og jafnvel tala
um kvenfrelsismál og karlarnir voru margir hverjir
dauðhræddir, eins og mér sýnist berlegt að Þorlákur
hafi verið, um að nú ætluðu og vildu konur valtra yfir
kallana í einu og öllu, verða gáfaðri og hirða af þeim
öll embættin. Þessi hræðsla karla kom fram bæði hér
heima og erlendis, þeir héldu að konur ætluðu að taka
völdin í sínar hendur, bola þeim burtu. Þeir skildu
ekki alveg jafnréttishugtakið, gátu ekki séð fyrir sér
að kynin gætu starfað að því sama hlið við hlið, það
hlaut annað hvort að verða að ráða að því er þeir
töldu.
Eins og gefur að skilja eru bréf kvenna, eins og
bréf karla, afar misjöfn að gæðum ef við metum
rithönd og kunnáttu í stafsetningu. Eg fæ ekki betur
séð en þær konur sem skrifuðu bæði rangt og illa hafi
verið meðvitaðar um vanhæfni sína og afsaka tíðum
bæði skrift og stafsetningu. Bréfin bera því hins
vegar glöggt vitni að bréfritari hafði oft ekki síðri tök
á máli og stíl en sú sem vel skrifaði. Það er einnig
áberandi að konur biðja mjög oft um að bréf þeirra
séu brennd en þetta hef ég afar sjaldan séð hjá
körlum, og kollegi minn sem hefúr lesið nokkurt
margn karlabréfa kannaðist ekki við slíkar bónir úr
þeim bréfum sem hann hafði lesið.
Þess eru allmörg dæmi að einhver skrifandi ljáði
rithönd sína þeim sem ýmist ekkert kunni eða taldi
rithönd sína ekki boðlega þeim sem bréfið átti að fá.
Þegar ég fyrir tilviljun rakst á nokkur bréf á Hand-
ritadeild Landsbókasafns, skrifuð af langalangömmu
minni, Þorbjörgu Stefánsdóttur á Alftavatni og Elliða
í Staðarsveit, skömmu eftir miðja síðustu öld, varð ég
afskaplega glöð fyrir því hvað þessi formóðir mín
hafði fallega rithönd. Stafsetning var í samræmi við
það sem þá tíðkaðist og stíllinn ágætur. Gleði mín
entist ekki lengi því í sama bréfasafni voru einnig
bréf föðursystur langalangömmu og þar var því ljóstr-
að upp að “stúlka í nágrenninu” skrifaði bréf langa-
langömmu minnar, og raunar eitt af bréfum föður-
systur hennar líka! En þótt bréfin séu ekki með réttri
rithönd þá segir sá sem skrifaður er fyrir þeim til um
efni bréfsins, og það eru hans/hennar hugrenningar
sem eru festar á blað. Það eru einmitt þessar hugrenn-
ingar um lífið og tilveruna og fréttir af hversdagslegum
hlutum sem gefa sendibréfum gildi sem heimildum í
sagnfræðirannsóknum.
Eins og fram hefur komið hér að framan er af
ýmsu að taka þegar rannsaka á sögu kvenna og efnið
að mínu mati ákaflega spennandi og skemmtilegt.
Vandamálin sem fylgja rannsókn af þessu tagi eru
ijölmörg og sum vandleyst. Það erfiðasta er sennilega
að reyna að setja sig inn í hugarheim forfeðra okkar,
losna við gildi og viðhorf nútímans.
Tilvísanir:
1 Sýslu- og sóknalýsingar Hins íslenska bókmenntafélags.
Snæfellsnes III. Svavar Sigmundsson og Olafur Halldórs-
son sáu um útgáfuna. Reykjavík 194, bls. 62
2 Sóknalýsingar nokkuð margra héraða hafa verið gefnar
út en eru annars varðveittar á Handritadeild Landsbóka-
safns.
3 Lbs. 3179, 4to. Kristín Jónsdóttir til Jakobínu Sigur-
geirsdóttur, dagsetning óljós
4 Lbs. 3174,4to. Guðrún Þorgrímsdóttirtil Gríms Thomsen,
21. janúar 1844
5 Sama, 8. september 1850
6 Guðrún Guðmundsdóttir: Mir.ningar úr Hornafirði,
Reykjavík 1975, bls. 51-54
7 Bréfasafn Margrétar Sigurðardóttur, þar sem finna má
bréf Ambjargar og fleiri bréfritara, er varðveitt á Héraðs-
skjalasafni Austur-Skaftafellssýslu á Höfn í Homafirði.
8 Lbs. 3180, 4to. Sigfús Jónsson til Jakobínu Jónsdóttur,
15. febrúar 1860
9 Sama, 10. júlí 1866
10 Sama
11 Lbs.31744to.KristjanaJónsdóttirtilÞorláksJónssonar,
30. júlí 1890
9