Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.03.2004, Page 14

Fréttabréf Ættfræðifélagsins í mars 2004
Hreiðar Karlsson:
Sagan af Guðnýju
Bjöm Jónasson afabróðir minn frá Narfastöðum
flutti til Ameríku árið 1883, ásamt eiginkonu sinni
Guðrúnu Sigríði Kristjánsdóttur og allri fjölskyldu
hennar. Þau settust að í Norður Dakóta, nálægt
bænum Mountain, og bjuggu þar langa ævi.
Bjöm skrifaðist á við fólkið sitt á Narfastöðum
áratugum saman. Bréfin hans fjalla einkum um
daglegt líf, búskaparhætti, veðurfar og sameiginlega
kunningja, auk þess sem Bjöm leitaði fregna að
heiman. Eitt umræðuefni hans sker sig þó nokkuð úr,
meðal annars af því hve Bimi var mikið niðri fyrir í
viðkomandi bréfi. Frá þessu skal nú reynt að greina.
Sumarið 1884 dvöldu Bjöm og Sigríður um skeið
í Winnipeg og á þeim tíma kom þangað hópur
innflytjenda frá Islandi. í þeim hópi var meðal annars
Jakob Helgason frá Hallbjarnarstöðum ásamt
Kristjönu konu sinni og dótturinni Kristínu. Bjöm
greinir frá því, að í fylgd með þeim Jakobi hafi verið
einstæð móðir, Guðný að nafni og ungur sonur
hennar. Hins vegar gramdist honum mjög, hvemig
háttað var ferðum þeirra Guðnýjar.
I stuttu máli á þessa leið.
Kristján á Ulfsbæ hafði beðið Jakob fyrir þau
mæðginin eins og hvern annan pakka vestur yfir
hafið. Þau höfðu aðeins brýnustu fjármuni til
ferðarinnar og ástæða þess að þau áttu eftir rúrna
þrjá dollara við komuna til Winnipeg var sú, að
drengurinn fékk frítt far með jámbrautarlestinni.
Jakob átti síðan að koma Guðnýju í hendur
„Kristjáns“ eins og hann segir og þar átti hún að lifa
á þeim fjármunum sem Kristján vestra skuldaði
Kristjáni á Ulfsbæ.
Hins vegar átti hún langan veg ófarinn frá
Winnipeg og á leiðarenda. Jakob var ekki á þeirri
leið heldur ætlaði annað. Hann hafði hvorki peninga
né aðstæður til að fylgja Guðnýju á áfangastað,
Kristján hafði ekki efni á að sækja hana. Hún sjálf
hafði engin ráð á þessu ferðalagi heldur. Með öðmm
orðum, Bimi þótti þetta ferðalag fáránlega vitlaust
og var bæði sár og reiður.
Málið leystist þó svo að Guðný og drengurinn
voru á vegum Björns og Sigríðar um einhverja daga
eða vikur í Winnipeg og fylgdust síðan með þeim
suður eftir til „Kristjáns“.
Upp í skuld
Það er ekki beinlínis tekið fram í bréfi Bjöms hver
þessi Kristján var, sem átti að gera upp skuld sína
með því að fóðra einstæða móður af Islandi. Allt
bendir þó til að þar sé um að ræða tengdaföður
Björns, Kristján Jónsson sem kenndur var við Amar-
vatn en bjó á Ingjaldsstöðum síðustu ár sín á Islandi.
Kristján var raunar bróðir Sigurðar Jónssonar lang-
afa míns en kona Kristjáns var Sesselja Sigurðar-
dóttir frá Stafni, systir Sigurveigar langömmu
minnar á Hallbjamarstöðum.
Þá er enn ósvarað aðalspumingunni, hver hún var
þessi Guðný, sem þannig var send milli heimsálfa.
Kristján á Ulfsbæ átti enga Guðnýju fyrir dóttur,
en fyrst datt mér í hug að umrædd Guðný væri dóttir
hans. Þá hugkvæmdist mér að líta í bréfið sem til er
frá Jakobi Helgasyni frá þessu sama hausti 1884. Og
þar kom árangur - „Guðný Jónsdóttir“ varð honum
samferða af Islandi. Þá þurfti enn að líta í Vestur-
faraskrána og hún brást ekki. Arið 1884 fóm vestur
frá Valadal á Tjömesi Guðný Jónsdóttir „bústýra“ 25
ára gömul og sonur hennar, Helgi Magnús Jónsson,
sem sagður var 5 ára. Enn var þó óljóst hvaðan þau
voru komin og upprunnin eða hvers vegna þau voru
send yfir Atlantshafið með Jakobi frænda mínum.
Prestssonur
Þingeyingaskrá Konráðs Vilhjálmssonar greiddi úr
þessu. Guðný Jónsdóttir, dóttir Jóns Jónssonar
blinda, hafði alið aldur sinn á ýmsum bæjum í Aðal-
dal, Reykjahverfi og Mývatnssveit og lauk þeim ferli
í Valadal (sem nú heitir Voladalur), áður en hún fór
vestur. Það virtist ekkert vafamál. Ekki var eins ljóst
um soninn, Helga Magnús Jónsson. Konráð segir að
faðir hans sé „Jón pr. Þorsteinsson“, en getur þess
neðanmáls að í foreldraskrá sé Jón Jónasson í Saltvík
skráður faðir drengsins. Þetta var orðið spennandi.
Hver var þessi Jón prestur?
Fljótlega kom í ljós, að á árunum 1877 - 1879 var
prestur á Húsavík Jón Þorsteinsson, sonur séra
Þorsteins Pálssonar á Hálsi. Hann flutti fram í
Bárðardal 1879, árið sem Helgi Magnús fæddist og
sat á Halldórsstöðum allt þar til hann fór að Sauða-
nesi 1898 sem aðstoðarprestur sr. Amljóts Olafs-
sonar (Konráð Vilhj. og Sögu Húsavíkur ber ekki
alveg saman um ártöl). Raunar missti hann hempuna
um það leyti, líklega vegna drykkjuskapar og
kvennamála (Indriði I). Árið 1906 fékk hann veit-
ingu fyrir Skeggjastöðum og síðar á sama ári Möðru-
völlum í Hörgárdal, þar sem hann sat til æviloka.
Lífshlaup Guðnýjar
Bjöm segir ekki nánar af örlögum Guðnýjar fyrsta
kastið eftir að hún kemur vestur. Mörgum árum
seinna segir hann hins vegar nokkuð frá lífshlaupi
hennar. Guðný giftist Áskeli Jónssyni Bergmann.
Áskell var hálfbróðir Friðriks J. Bergmanns sem var
þekktur klerkur meðal Vestur Islendinga. Þau eign-
uðust 5 syni - í aldursröð:
http://www.vortex.is/aett
14
aett@vortex.is