Fréttatíminn - 16.11.2012, Qupperneq 76

76 skák Helgin 16.-18. nóvember 2012
 Skákakademían
Kóngurinn er dauður!
Þ egar sprenglærðir skák-meistarar sitja að tafli tefla þeir stundum byrjanir sem
hafa verið rannsakaðar í þaula.
Fyrir vikið finnst sumum að búið
sé að gjörkanna alla leyndardóma
skákarinnar, jafnvel að verið sé
að tefla sömu skákina aftur og
aftur. Ekkert er fjær sanni. Tökum
dæmi: Fjöldi rafeinda í alheimin-
um er áætlaður 10 í 79. veldi – sem
er ansi há tala. Fjöldi skáka sem
hægt er að tefla er hins vegar 10 í
120. veldi!
Aðeins meiri tölfræði: algengt
er að skákir standa í 30 til 40
leiki, sumar eru styttri, aðrar
lengri. Það er hægt að máta and-
stæðinginn í aðeins 2 leikjum (ef
maður hefur svart) en það krefst
þess að vísu að mótherjinn velji
verstu byrjun sem hugsast getur.
(Til dæmis: 1.f3 e5 2.g4 Dh4 mát!)
Lengsta skák sem tefld hefur
verið á skákmóti varð heilir 269
leikir. Skákina tefldu þeir félagar
Nikolic og Arsovic í Belgrad árið
1989 og þessari maraþonskák lauk
með jafntefli. Það er hins vegar
hægt að tefla lengri skák, mun
lengri reyndar. Sérfræðingar hafa
reiknað út að lengsta skák sem
hægt er að tefla myndi standa í
heila 5949 leiki. Upplagt að prófa
þetta í skammdeginu!
Drottningin fæddist í Evrópu
Vippum okkur úr tölfræðinni í
sagnfræðina. Skákin fæddist í
Indlandi og breiddist þaðan út til
Persíu og Kína. Arabar færðu Evr-
ópubúum skák á 10. öld og Íslend-
ingar byrjuðu líklega að tefla á
fullu á 12. og 13. öld. Orðin ,,skák
og mát“ (checkmate á ensku) eru
komin úr persnesku: „Shah Mat“
þýðir bókstaflega: Kóngurinn er
dauður.
Talandi um kóngsa: Drottningin
var ekki meðal upphaflegu tafl-
mannanna, sem byggðir voru á
stjórnskipan og her indverskra
fursta á 5. öld. Við hlið kóngsins
stóð nefnilega ráðgjafi, sem var
heldur silalegur í hreyfingum, eig-
inlega hálfgerður klaufi. Það var
ekki fyrr en skákin hafði skotið
rótum í Evrópu að hin almáttuga
drottning kom fram á sjónarsviðið,
trúlega rétt fyrir aldamótin1500.
Drottningin varð öflugasti tafl-
maðurinn, og það er ekki síst rak-
ið til þess að um þetta leyti höfðu
Evrópumenn vanist valdamiklum
drottningum, til dæmis Margréti
Valdimarsdóttur (sem var fyrsti
kvenkyns þjóðhöfðingi Íslands) og
Ísabellu I. af Kastilíu.
Skák hefur sem sagt verið tefld
í um 1500 ár. Elsta skákin sem
varðveist hefur er frá því um 900.
Hún var tefld í Bagdad, sem nú er
höfuðborg Íraks, og keppendur
voru sagnfræðingur nokkur og
lærisveinn hans. Á hverjum degi
eru milljónir skáka tefldar um
allan heim, ekki síst á netinu, en
þar blómstrar þessi síunga og
skemmtilega íþrótt. En það er
víst alveg örugglega mjög langt
þangað til búið verður að tefla
allar mögulegar skákir!
Fiske er ódauðlegur við heim-
skautsbaug
Sunnudaginn 11. nóvember var
þjóðhátíðardagur Grímseyinga.
Þann dag árið 1831 fæddist Will-
ard Fiske, sem var einn mesti
velgjörðarmaður sem Íslendingar
hafa eignast. Hann var banda-
rískur fræðimaður, auðkýfingur
og skákáhugamaður. Hann lét sér
mjög annt um málstað Íslands á
19. öld og gaf ótal stórgjafir til Ís-
lands. Grímsey var honum alltaf
sérstaklega hjartfólgin, því hann
hafði heyrt að skákin blómstraði
á heimskautsbaug. Hann sendi
taflsett og fleiri gjafir á öll heimili
í Grímsey og minntist þeirra af
mikilli rausn í erfðaskrá sinni.
skákþrautin
Búlgarski bragða-
refurinn Veselin
Topalov hafði hvítt
og átti leik gegn
Þjóðverjanum Nai-
ditsch á stórmóti
í Dortmund 2005.
Hvítur lék 1.Df6+ og
svartur gafst upp.
Taki hann drottn-
inguna verður hann
mát.
Ísabella I. af Kastilíu. Drottning tafl-
borðsins fæddist í Evrópu.
Lausn á þrautum síðustu viku
Vinningshafi síðustu
viku er Oddur Þórar-
insson, Berjarima 16,
112 Reykjavík, og fær
hann sendar KenKen
talnaþrautabækurnar
frá Hólum.
 Ef þrautin er 3 x 3 reitir eru notaðar tölurnar 1 til
3, ef hún er 4 x 4 reitir eru notaðar tölurnar 1 til 4
o.s.frv.
 Sama tala má einungis koma fyrir einu sinni í
hverjum dálki og hverri línu.
 Svæðin, sem eru afmörkuð með þykkum línum,
kallast hólf.
 Stundum nær hólfið bara yfir einn reit og þá er
augljóst hvaða tala á að koma þar.
 Oftast nær hólfið þó yfir fleiri en einn reit og þá
fylgir þeim tala og eitthvert
stærðfræðitákn, þ.e. +, –,
x eða ÷. Ef talan er t.d. 5 +
þá á summa talnanna í því
hólfi að vera samtals 5. Ef
talan er 2- þá á mismunur
talnanna að vera 2. Í erfiðari
þrautunum er svo einnig
margföldun og deiling.
svör við talnaþrautunum
má senda í hefðbundnum
pósti á ritstjórn Fréttatím-
ans, sætúni 8, 105 reykja-
vík. Lesendur geta líka tekið
mynd af lausnunum með
símanum eða myndavél og
sent á netfangið
leikur@frettatiminn.is
Reglurnar eru einfaldar:
 verðlaunaÞrautir
talnaþrautir KenKen-talnaþrautirnar eru frábær heilaleikfimi. Fréttatím-
inn mun birta tvær gátur í hverju tölublaði næstu vikurnar. Lesendur geta sent inn svör
við gátunum og í hverri viku verða dregnir út tveir heppnir þátttakendur sem fá KenKen-
bækurnar sendar heim að dyrum frá Bókaútgáfunni Hólum.
Nafn
Heimili
Sími Netfang
Hvítur mátar
í 3 leikjum!
Willard Fiske.
Grímseyingar hafa
minningu hans í
hávegum.
Eiguleg jólagjöf 18 sígild ævintýri