Læknablaðið : fylgirit - 15.05.1982, Síða 30

28
LÆKNABLAÐIÐ
Hús einokunarkaupmanns og umhoðsmanns konungs i
Garðinum „Gaarden“ í Heimaey. Húsið til vinstri mun
hafa hýst fæðingarstofnunina, sem dr. Schleisner kom á
fót, „Stíftelsen". Undir suðurvegg má sjá gróðurreiti fyrir
grænmeti, en konum þótti ill vist á stofnuninni m.a. vegna
kjöthanns. (The kings houses and administrators in the
„Gaarden"). Úr byggðasafni Vestmannaeyja.
illonschirurg" Bolbroe, sem eins og rætt er á bls.
10 var annar læknirinn, sem sendur var til Vest-
nrannaeyja, frá því að ákveðið var nreð ..Kongelig
resolution" 6. júní 1827, að stofna þar til læknis-
embættis vegna ginklofans. Þegar Bolbroe hætti
störfum eftir 6 ár, þ.e. 1839, taldi hann sig vera
búinn að ná nokkrum árangri i viðureigninni við
sjúkdóminn, einkum með því að taka nýfædd börn
heim til sín og stunda þau þar og studdi því mjög
ákveðið við þá hugmynd. að áframhald yrði á
læknisþjónustu í Vestmannaeyjum (48), en um
það voru menn ekki sammála.
Nú lá við sjálft. að ekki yrði framhald á læknis-
þjónustu í Eyjurn. Landlæknir og stiftamtmaður
lögðust á móti því, þótti það of kostnaðarsamt, og
sömuleiðis Rentukammerið (þ.e. tekju- eða fjár-
nrálaráðið), en Abel sýslumaður í Eyjum taldi
sjálfsagt að fara að ráðum Bolbroes læknis og
halda þjónustunni áfram. Det kongelige Sund-
hedscollegiunr (heilbrigðisstjórnin) var á móti
málinu. en Cancellíið (stjórnarskrifstofan) var því
meðmælt, og skipti þá Rentukammerið um skoð-
un einnig og varð síðan með málinu og komst það
þannig í gegn (46).
Nú kom nýr læknir, sem er titlaður í lagasafninu
dansk/íslenska „Distriktslæge", Haalland, til sög-
unnar. en stjórnarstofnunin í Kaupmannahöfn
vitnaði í skrif lians í bréfi til stiftamtmannsins yfir
íslandi (7), þannig: (lauslega þýtt)
„Orsök ginklofans er ekki neyzluvatnið né
veðráttan, heldur slæm húsakynni og slæmt
mataræði og alröng meðferð á naflastreng, sem er
hvorki forsvaranlega umbundinn né uppbundinn.
Konur gefa heldur ekki brjóst, heldur strax vatns-
blandaða kúamjólk, sem börnin sjúga upp með
hrafnsfjöðurstaf eða holum lambslegg, (sbr. það
sem áður er sagt um brjóstmötun kvenna í Fær-
eyjum, s. 20). Til bóta horfir því að ráða lærða
ljósmóður. hvetja konur til að gefa brjóst og setja
þar um sérstaka reglugerð og það þarf einnig
fæðingarstofnun." Þetta allt er af yfirvöldum talið
gott og blessað nema fæðingarstofnunin, þar þykir
í of mikið ráðizt. Þetta mál þarf ekki að rekja nánar
um sinn. Næsti læknir eftir Haalland fékk engu
þokað í ginklofamálinu, frekar en hann.
í bréfum stjórnarskrifstofu erenn árið 1844 rætt
um skrif Haallands og nauðsynlega brjóstmötun
(8). Höfundur þessa rits ræddi í bók sinni Heil-
brigði úr hafdjúpum um brjóstmötun á íslandi
(29), en hún hafði verið vanrækt mjög hér á landi
ekki sízt fyrr á tímum. Þegar loks þótti einsýnt, að
ekki yrði komizt hjá því. að kosta öllu hinu bezta til
í fé og mannafla. fékk mikilsmetinn. ungur læknir,
dr. Schleisner. það hlutverk eitt. að ráða niðurlög-
um ginklofans, og þurfti ekki að hugsa um önnur
málefni í Vestmannaeyjum (47) og hann fékk
sjálfdæmi um fæðingarstofnun, þótt ekki tækist að
byggja yfir stofnunina strax. Dr. Schleisner leigði
því þegar er hann kom til Vestmannaeyja. 2. júlí
1847, húsnæði í „Gaarden", í „Danska Garði",
fyrir fæðingarstofnunina og réði sem forstöðu-
konu Guðfinnu Jónsdóttur Austmann, en Ijós-
móðirin nýútskrifaða frá fæðingarstofnuninni i
Kaupmannahöfn, Sólveig Pálsdóttir, átti að annast
ljósmóðurstörf skv. sérstökum samningi. Síðan var
Sólveig Pálsdóttir. Fyrsta
lærða ljósnióðirin í Vest-
mannaeyjum. Hún tók við
af móður sinni, Guðrúnu,
1847, sem aðalyfirsetu-
kona í Vestmannaeyjum
og stofnunarinnar.
Guðfinna Jónsdóttir Aust-
mann, fædd á Þykkva-
bæjarklaustri 1822; d.
1897. Húsfreyja fyrr í
Danska Garði. bjó síðar
með scinni maka sínum,
Áma Einarssyni hrepp-
stjóra og alþingismanni.
Myndin tekin af henni á
áttræðisaldri.