Læknablaðið : fylgirit - 01.07.1995, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
51
Þannig er miðað við að þurrmjólkurblöndurnar
innihaldi 67-70 kcal í 100 ml, 1,5 g af prótínum og
3,5 g af fitu í 100 ml. Fitan er ýmist blönduð
jurtafita eða kúamjólkurfita og gefur um 45% af
orkunni, svipað og móðurmjólkin gerir. Mjólk-
ursykur hefur mest verið notaður sem kolvetni,
en nú eru komnar á markaðinn þurrmjólkur-
blöndur sem innihalda engan mjólkursykur. Nú
orðið er vítamfnum og steinefnum bætt í þurr-
mjólkurblöndurnar.
Járnskortur
Járnskortur hjá börnum á fyrsta ári getur haft
varanleg áhrif á andlegan og líkamlegan þroska
einstaklingsins. Járnmagnið í móðurmjólkinni er
lítið, en nýtist mjög vel og þarf því ekki að gefa
þeim járn aukalega fyrsta hálfa árið, ef þau eru á
brjósti.
Eftir sex mánaða aldur þarf að gefa þeim járn-
ríka fæðu eða járn í öðru formi. Börn sem ekki fá
brjóstamjólk fyrstu mánuðina þurfa að fá járn í
þurrmjólkurblöndunni eða aukalega með. Fyrir-
burar þurfa einnig járngjöf.
Á öðru ári getur verið hætta á járnskorti, eink-
um vegna þess að börnin drekka mikla kúamjólk
á kostnað annarrar næringar. Járnskortur á öðru
ári er talinn geta orsakað hegðunartruflanir, en
hefur ekki eins alvarlegar afleiðingar og á fyrsta
árinu.
Sérstakar þurrmjólkurblöndur
Sum börn þola ekki kúamjólk, önnur þola ekki
heldur þurrmjólkurblöndur búnar til úr kúamjólk
og í undantekningartilfellum þola börn ekki móð-
urmjólkina.
Sojamjólk hefur verið notuð í sumum slíkum
tilfellum. en mörg börn sem ekki þola kúamjólk-
urafurðir mynda einnig ofnærni eða óþol gagnvart
sojamjólkinni.
Sojamjólkin er laus við mjólkursykur (lactose)
og kemur sér því vel fyrir börn sem hafa skort á
vissum hvötum í meltingarvegi (lactase). Þau
börn sem hvorki þola prótínin í kúamjólk né soja-
mjólk geta fengið þurrmjólkurblöndur sem inni-
halda amínósýrur eða peptíð. það er frumeindir
prótíns.
Þær blöndur eru yfirleitt framleiddar með sér-
stöku niðurbroti (hydroly 3e) á kúamjólkurprótín-
um. Þessar þurrmjólkurtegundir eru dýrar.
Þegar farið er að gefa slíkum börnum aftur
þurrmjólkurblöndur úr heilurn prótínum þarf að
fara mjög gætilega og er það yfirleitt gert undir
lækniseftirliti því að þau geta fengið hastarlegar
ofnæmissvaranir.
Fæðuóþol og innuntökur
Flest börn æla eða kasta upp fyrstu mánuðina
og er það hvimleitt en jafnan meinlaust. Hins
vegar geta þrálát uppköst sem halda áfram verið
vísbending um fæðuóþol eða ofnæmi.
Önnur einkenni sem geta verið vísbending um
slíkt óþol eða ofnæmi eru niðurgangur, vanþrif,
andþyngsli, þrálátar öndunarfærasýkingar, blóð í
hægðum og fleira.
Innantökur eru vel þekkt fyrirbæri, en ekki vel
skilgreint.Ýmsar orsakir geta verið fyrir þeim og
eru helstar of mikil eða of lítil fæðugjöf, linar eða
harðar hægðir, sýkingar svo sem miðeyrnabólgur
og þvagsýkingar, streita í umhverfi og fleira. Hjá
móður með barn á brjósti getur fæða hennar vald-
ið óværð hjá barninu. Þannig hefur til dæmis verið
sýnt fram á að þegar móðir drekkur kúamjólk er
hægt að finna kúamjólkurprótín í móðurmjólk-
inni á eftir og er það stundum talið geta valdið
óþoli og innantökum. Börn með innantökur eru
yfirleitt með þaninn kvið vegna þess að þau
gleypa mikið af lofti þegar þau drekka og sérstak-
lega þegar þau gráta. Þannig getur komið upp
vítahringur þegar þau eru óvær. Innantökur
ganga yfirleitt yfir í kring um þriggja mánaða
aldurinn. Léttmjólk og undanrenna innihalda
mikið af prótínum og söltum og eru yfirleitt ekki
heppileg ungbarnafæða fyrstu tvö árin.
Föst fæða
Fyrst eftir fjögurra til sex mánaða aldur geta
börn farið að sitja og snúið höfðinu til að láta í ljós
löngun í mat eða afneita honum. Ef þarf að gefa
næringu með brjóstamjólkinni á þessum tíma er
best að byrja á grautum úr hreinum kornmat svo
sem hrísmjöli eða haframjöli.
Eftir sex mánaða aldurinn er ágætt að gefa
snemma stappaða ávexti, salöt og magurt kjöt
auk grautanna. Best er að láta líða um viku á milli
þess að gefin er ný fæða til þess að uppgötva megi
ef barnið þolir hana ekki. Hunang og sýróp á ekki
að gefa á fyrsta árinu, er það ekki síst vegna hættu
á sýkingum. Eiginlega fasta fæðu á ekki að gefa
fyrr en börnin eru orðin átta til níu mánaða göm-
ul. Þá þarf alltaf að fylgjast vel með þeim þegar
þau borða vegna hættu á að maturinn standi í
þeim.
Næring eldri barna og unglinga
Mikilvægt er að vanda til næringar barna og
ungmenna. Á undanförnum árum hafa komið
fram vaxandi upplýsingar um áhrif fæðu á þróun
ýmissa sjúkdóma,sem koma fram síðar á ævinni.
Gildir það ekki síst um hjarta- og æðasjúkdóma.