Fjárfesting 1945-1989 - 01.06.1991, Blaðsíða 44

hagfræðiritum, snemma á sjöunda áratugnum.8 Hraðallinn er í raun innifal-
inn í nýklassíska líkaninu, þ.e.a.s sértilvik af því, ef gert er ráð fyrir að
framleiðslutækni sé svo ósveigjanleg að fjármagn geti ekki komið í stað
vinnuafls, og öfugt. Flest hagmælingalíkön byggja enn fjárfestingarspár sínar
á þessu nýklassíska líkani Jorgensons.
Seint á sjöunda áratugnum setti James Tobin fram enn eina kenningu um
fjárfestingar fyrirtækja. Samkvæmt þeirri kenningu er hlutfall markaðsvirðis
(sem ætti að vera jafnt summu markaðsvirðis hlutabréfa og skuldabréfaút-
gáfu fyrirtækisins) og stofnvirðis fyrirtækjanna, oft táknað q, aðaláhrifavald-
ur fjárfestinga. Þegar markaðsvirðið væri hærra en stofnvirðið borgaði sig að
fjárfesta, en ekki þegar hið gagnstæða gildir. Hagmælingarannsóknir sem
hafa stuðst við q-kenninguna í ofangreindu formi hafa hins vegar ekki skilað
mjög góðum árangri. Hins vegar má sýna fram á að fræðilega eru nýklassíska
kenningin og q-kenningin jafngildar, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.9
6.3 Fjárfestingar á íslandi árin 1973 til 1988.
Á myndum 7 til 11 eru sýndar nokkrar hagstærðir sem kunna að vera
mikilvægar í tengslum við fjárfestingar. Það ber að varast að draga sterkar
ályktanir um orsakasamband af myndum af stærðum teiknuðum saman í
pörum, en engu að síður er fróðlegt að skoða tölurnar í samhengi.
Á mynd 7, sem sýnir hlutfall fjárfestinga af vergum þáttatekjum fyrirtækja
á verðlagi hvers árs, sést að eftir hámark á árinu 1975 hafa fjárfestingar farið
lækkandi, sem hlutfall af framleiðslu, og höfðu minnkað um nær helming árið
1988 frá því sem mest var.
Á mynd 8 eru fjárfestingar og framleiðsla teiknuð saman, hvort tveggja á
föstu verði ársins 1980. Báðar stærðirnar eru sýndar sem hlutfall af fastafjár-
munum í lok ársins áður á föstu verði. Fastafjármunir eru hér eins og annars
staðar í þessum kafla samkvæmt þjóðarauðsmati en ekki samkvæmt ársreikn-
ingum fyrirtækja. Greinilega er nokkur fylgni milli stærðanna, í samræmi við
hraðalkenninguna. Þegar framleiðsla á einingu fjármagns minnkar, eins og
1973-1983, þá er ekki ástæða til mikilla fjárfestinga. Árin 1984-1988, þegar
framleiðni fjármagns fór aftur vaxandi, taka fjárfestingar sömuleiðis við sér.
Á mynd 9 eru fjárfestingar og vergur rekstrarafgangur, enn sem hiutfall af
fjármunum í lok ársins áður, en á verðlagi hvers árs. Það er greinlega ekki
jákvætt samhengi milli stærðanna tveggja, fremur neikvætt ef eitthvað er.
Á mynd 10 eru fjárfestingar og raunvextir á óverðtryggðum útlánum
bankanna (eftirá reiknaðir miðað við Iánskjaravísitölu) teiknuð saman,
fjárfesting enn sem hlutfall af fjármunum fyrri ársloka. Greinileg skil verða í
raunvaxtaröðinni árið 1984. Árin 1973-1983 voru raunvextir að jafnaði
neikvæðir um 11% á ári, en 1984-1988 er meðaltalið um 5%. Nokkur
neikvæð fylgni virðist milli fjárfestingar og raunvaxta.
8 „Nýklassískt“ er hér notað sem þýðing á neoclassical ekki new classical, sem er annar „skóli“
í hagfræðinni.
9 Sjá Fumio Hayashi, Tobins marginal q and average q: a neoclassical interpretation.
Econometrica, 1982. Sjá einnig viðauka.
42