Læknablaðið - 15.11.2004, Síða 37

FRÆÐIGREINAR / HÆTTULEG HÁLSBÓLGA
Sjúklingurinn kom í eftirlit á göngudeild rúmum
mánuði eftir útskrift og var við góða heilsu. Röntgen
rannsóknir sýndu þá að ástandið var óbreytt með til-
liti til segamyndunar í innri hóstarbláæð og bugastokk
hægra megin en að hnútar í lungum voru nánast
horfnir.
Heilkenni Lemierres
Þetta sjúkratilfelli er dæmigert fyrir heilkenni Lemi-
erres (Lemierre‘s syndrome). Okkur er ekki kunnugt
um að slíku tilfelli hafi áður verið lýst á íslandi.
Arið 1936 birtist grein í Lancet eftir Lemierre,
prófessor í sýklafræði og smitsjúkdómum við Hópital
Claude Bernard í París (1). Þar lýsti hann 20 tilfellum
blóðeitrunar af völdum loftfælinna baktería. Hann
skilgreindi ákveðna sjúkdómsmynd sem hann taldi
svo dæmigerða að greina mætti hana örugglega út frá
klínískum einkennum fyrst og fremst, áður en niður-
stöður sýklarannsókna lægju fyrir. Hann skilgreindi
sjúkdómsmynd þessa þannig:
1) Hálsbólga (pharyngotonsillitis) eða graftarkýli
í hálseitlum (perítonsillar abscess) í ungum,
og áður hraustum, einstaklingum. (Einnig vel
þekkt eftirköst miðeyrabólgu (otitis media) hjá
börnum.)
2) í kjölfarið kemur bólga og eymsli yfir höfuð-
vendivöðvanum (m.sternocleido-mastoideus)
vegna bláæðabólgu (septískur thrombo phleb-
itis) í innri hóstarbláæð sömu megin.
3) Innan viku fær sjúklingurinn háan hita, kulda-
hroll ásamt dreifðum (metastatic) og sýktum
blóðsegum sem valda graftarkýlum víða, aðal-
lega í beinum og lungum. Sjúklingur verður í
flestum tilfellum septískur og dauðvona.
4) Orsökin er loftfælnar bakteríur, Fusobacteria.
18 af sjúklingum Lemierres létust.
Sjúklingur okkar uppfyllti öll þessi skilyrði.
Þessi sjúkdómsmynd eða klíníska heilkenni hefur
síðan borið nafn hans og verið kallað „Lemierre‘s
Syndrome".
Orsök þessarar sjúkdómsmyndar er loftfælin bak-
tería, Fusobacterium necrophorum. Hún hefur verið
þekkt sem orsök sýkinga bæði í mönnum og dýrum
allt síðan á seinni hluta 19. aldar (2). Ýmsum sjúk-
dómum af völdum Fusobacterium í húsdýrum hefur
verið lýst, meðal annars graftarkýlum í lifur og lung-
um hjá sauðfé, svínum og nautgripum.
Aður en Lemierre skilgreindi þetta heilkenni
voru sýkingar af völdum Fusobacterium í mönnum
vel þekktar en ekki vel skilgreindar og gengu þær
því undir ýmsum nöfnum, meðal annars „postanginal
sepsis“, „anaerobic postanginal septicemia“ og fleira.
í dag er heilkenni Lemierres og aðrar sýkingar af
völdum F. necrophorum nefndar „necrobacillosis“ á
alþjóðlegu fræðimáli.
Tafla 1. Blóðrannsóknir við innlögn.
Viðmiðunargildi
Hvít blóðkorn 15,9 E9/L 3,8-10,2 E9/L
Hemoglóbín 139 g/L 130-175 E12/L
Hematocrit .401 l/L 0,368-0,512 l/L
Blóðflögur 10 E9/L 130-370 E9/L
Próþrombfn - tími 18,1 sek 11,0-15,0 sek
Fibrinogen 5,1 g/L 2,0-4,0 g/L
Natríum 115 mmól/L 135-148 mmól/L
Kalíum 2,9 mmól/L 3,4-4,8 mmól/L
Kreatinfn 565 Limól/L 60-100 pmól/L
Urea 37,5 mmöl/L 2,5-8,3 mmól/L
Þvagsýra 954 gmól/L 200-420 (jmól/L
Bilirubin heild 172 (jmól/L 3-21 gmól/L
Bilirubin glúkúróníð 145 pmól/L <8 (jmól/L
Albúmín 25 g/L 35-55 g/L
CRP 210 mg/L 0-10 mg/L
ALP 751 U/L 80-280 U/L
GGT 95 U/L 5-50 U/L
ASAT 201 U/L 10-35 U/L
ALAT 104 U/L 10-35 U/L
LD 758 U/L 0-450 U/L
Antiþrombín III 92% 70-130 %
Fusobacterium necrophorum var einnig illa skil-
greind og gekk undir ýmsum nöfnum. Fyrsta lýsingin
á sýkingu í mönnum er frá árinu 1900 þegar lýst var
sjúklingi er lést úr sepsis eftir bráða hálsbólgu (ton-
sillitis) (3). Úr blóði hans ræktaðist loftfælin staf-
baktería. í kjölfar þessarar lýsingar fylgdu margar
tímaritsgreinar næstu áratugina sem lýstu svipuðum
sýkingum af völdum loftfælinnar stafbakteríu sem þá
var oftast nefnd Bacillus funduliformis.
Árið 1955 birtist grein er sagði frá 280 tilfellum af
necrobacillosis (4). í þeim hópi voru 94 sjúklingar frá
Þýskalandi, 87 frá Bandaríkjunum, 31 frá Frakklandi,
24 frá Ungverjalandi, 21 frá Bretlandi, 15 frá Hol-
landi, 6 frá Frönsku Indókína og 2 frá Skandinavíu.
Á áratugunum 1960-1990 fækkaði mikið lýsingum
á heilkenni Lemierres. Er sennilegt að aukin notkun
penisillíns við hálsbólgu og sýkingum í öndunarvegi
hafi átt þátt í því (5). Síðar, eða á árunum 1980 til
1995, hefur orðið veruleg aukning á lýsingum á slík-
um tilfellum. Það getur stafað af meira aðhaldi við
notkun sýklalyfja og/eða aukinni tækni við ræktun og
greiningu loftfælinna baktería.
Fjölmargar tegundir loftfælinna Gram neikvæðra
stafbaktería eru þekktar, en aðallega fjórar þeirra
valda sýkingum hjá mönnum, það er Bacteroides,
Prevotella, Porphyromonas og Fusobacterium. Ná-
kvæm greining þeirra krefst oft tækni sem flestar
sýklarannsóknastofur ráða ekki yfir.
Oftast vaxa aðrar bakteríur mun hraðar en Fuso-
Læknablaðið 2004/90 765