Læknablaðið - 15.09.2006, Síða 51

UMRÆÐA & FRÉTTIR /
LÆKNAR Á HLAUPUM
Opin ritrýni
Kamran Abbasi, hinn tiltölulega nýbakaði
ritstjóri JRSM (Journal of the Royal Society of
Medicine) í Bretlandi, varpar fram róttækri tillögu
í ágústhefti tímaritsins. Þar lýsir hann því yfir að
frá og með septemberhefti JRSM verði allri nafn-
leynd aflétt af ritrýnum vísindagreina í tímaritinu.
Þetta gengur í rauninni þvert á stefnu nær allra
vísindarita í veröldinni í dag, þar sem nafnleynd
ritrýna vísindagreina er álitin undirstaða þess
að tryggja óvilhalla ritrýni og hindra hagsmuna-
árekstra eða hagsmunagæslu.
Abbasi sem áður var einn ritstjóra BMJ vísar
til leiðaraskrifa í New York Times fyrr í sumar
þar sem harmað var hversu illa væri komið fyrir
bandarískum læknatímaritum sökum þess að
útgefendur þeirra væru undir áhrifum af leyndum
hagsmunatengslum ritrýna og höfunda. Abbas
segir reyndar ómögulegt fyrir ritstjórnir vísinda-
rita að komast hjá öllum hagsmunaárekstrum en
besta leiðin sé að horfast í augu við þá og hafa allt
uppi á borðinu fyrir allra augum, aflétta allri leynd,
þó slíkt hafi einnig vandamál í för með sér.
„Lesendur kannast eflaust við að læknatímarit
krefja höfunda greina um langar yfirlýsingar um
hagsmunaárekstra. Góð tímarit birta einnig yfir-
lýsingar ritstjóra um hagsmunaárekstra í tengslum
við birtar greinar. En tímaritin eiga þó langt í land
með að taka upp bestu möguleg vinnubrögð. Því er
gagnrýni New York Times fyllilega réttlætanleg og
ætti vera hvetjandi öllum ábyrgum og raunsæjum
ritstjórum, vísindamönnum og stuðningsaðilum
þeirra um víða veröld.“
Abbas reifar síðan kosti þess að aflétta nafn-
leynd ritrýna og segir það reynslu sína að án nafn-
leyndar verði ritrýnar kurteisari og málefnalegri
í ritrýni sinni og öllum að óvörum hafi það ekki
dregið úr vilja fólks til taka að sér ritrýni fyrir
opnum tjöldum.
„Opinská vísindaleg umræða er öllum til fram-
dráttar og þess virði að berjast fyrir. JRSM mun
því taka upp ritrýni án nafnleyndar - þar sem höf-
undar og ritrýnar munu vita af hver öðrum - frá
með september í ár. Með þessu verður JRSM eitt
örfárra vísindarita í veröldinni þar sem ritrýni án
nafnleyndar er viðhöfð. Álit ritrýnanna verður
þó ekki birt fyrst um sinn þó það sé rökrétt skref
í framhaldinu,“ segir Abbas. Hann lýkur síðan
grein sinni með þeim orðum að „Fyrir þá sem
kjósa leynd eru þúsundir tímarita sem velja má úr.
JRSM verður ekki lengur eitt þeirra.“
Védís Skarphéðinsdóttir ritstjórnarfulltrúi
Læknablaðsins segir að þessi nýja stefna JRSM
komi sér á óvart þar sem almennt sé álitið að
undirstaða góðra vinnubragða við ritrýni vís-
indagreina sé nafnleynd ritrýna og þung áhersla sé
lögð á að höfundar og ritrýnar viti engin deili hver
á öðrum. „Um þetta vinnulag gilda reglur sem
samþykktar voru hjá svonefndum Vancouverhópi
fyrir margt löngu. Þetta er algert lykilatriði í öllum
okkar vinnubrögðum og tíðkast alls staðar á rit-
stjórnum þeirra viðurkenndu læknavísindarita
sem við miðum okkur við,“ segir Védís. Hún segir
að nafnleyndin þjóni þeim tilgangi að ritrýnir
gæti fyllstu hlutlægni og blandi ekki hugsanlegum
skoðunum sínum á höfundum saman við mat sitt
eða láti hagsmunaárekstra af einhverjum toga af-
baka ritrýnina. Ritstjórnarmenn velji ritrýna sem
hafa yfirsýn og þekkingu á efninu, en það kemur
auðvitað fyrir að þeir vilja ekki ritrýna grein þareð
þeir þekkja höfundinn, efniviðinn eða tengjast
þessari grein of náið til að geta skrifað óvilhalla
ritrýni. „Læknablaðið hefur þá sérstöðu við ritrýni
að hún er tvíblinduð, það er að segja hvorki höf-
undar né ritrýnar fá upplýsingar um hverjir standa
á bak við vinnuna. Þetta er auðvitað sérstaklega
mikilvægt en getur jafnframt verið óhemju flókið í
okkar litla samfélagi þar sem allir þekkjast og ekki
síst þar sem um fámennar sérgreinar innan lækn-
isfræði er að ræða.“
Hún segir engu að síður að hugmyndir Abbas
séu athyglisverðar og forvitnilegt verði að fylgjast
með hvernig vísindasamfélag lækna taki þessum
breytingum á JRSM.
Katnran Abbasi
ritstjóri JRSM (Journal
ofthe Royal Society of
Medicine) í Bretlandi
www.JRSM.org
Hávar
Sigurjónsson
havar@lis.is
Læknablaðið 2006/92 631