Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2005, Blaðsíða 166

ORRIVESTEINSSON
á hugmyndinni um tniarhlumerk goða í heiðni og á rannsóknmn Lúð-
víks Ingvarssonar.6 Gmmar vill - eins og Maurer gamli - að mark sé tek-
ið á vísbendingum í fornritum um að goðar hafi í heiðni verið hofþrest-
ar samhliða því að vera höfðingjar, og hamt telm að miklu meira megi
styðjast við þrekvirki T aíðvfks Ing\-arssonar, Goðorð og goðorðsmenn, en
ffæðimenn hafa gert hingað tdl. Lúðvík tók sér íyrir hendm að bera
kennsl á eigendm hinna 39 goðorða á hverjum tíma, og beitti til þess
klassískum aðferðum ættffæði og sagnfestu. Hann fínkembdi fomritin og
nýtti sér hvert einasta vísbendingarsnifsi til þess að láta dæmið ganga
upp. Af þessu er Gunnar mjög hrifinn og þótt hann viðurkenni vel veik-
an grundvöll einstakra niðmstaða Lúðvíks fiimst honum heildarniðm-
staðan svo stórfengleg að það hljóti að mega byggja á henni við ffekari
rannsóknir. Það gerir hann og færir þannig verk Lúðv'ks af jaðri viður-
kenndra vísinda inn í umræðtma miðja.
Gunnar setm einnig ffam kynlega þokukennda hugmynd mn bók-
menningu sem afleiðingu goðastjómkerfis, sem er þó varla ffumleg. I
stuttu máh þá telm Gunnar að ástæðan fyrir því að á Islandi sköpuðust
skilyrði fyrir sagnaritun liggi fyrst og ffemst í sérkennum íslensks samfé-
lags á sama tíma: að íslendingar hafi ekki hætt að fara með gömul ffæði
og kvæði þó þeir tækju kristna trú, að konungsleysið hafi valdið þv' að ís-
lendingar fengu smekk fyrir raunsæislegum sögum og að með kirkju-
goðaveldinu hafi runnið saman veraldleg og klerkleg merming með þess-
um afleiðingum. Gunnari finnst með öðmm orðum að annað helsta
sérkenni íslenska þjóðveldisins, stjómarfarið, hljóti að skýra hitt, sagna-
ritunina. Það er ekki annað hægt en að fallast á að það hljóti að hafa ver-
ið tengsl þarna á milli - meira að segja þó maðm fylgi ekki Gunnari í því
að finnast stjómarfarið og bókmenningin algerlega einstök - en þótt
Gunnar færi fyrir máh sínu allmörg rök þá áttaði ég mig ekki á orsaka-
samhenginu. Tengsl em ekki skýring þó þau geti hjálpað til við að finna
hana - það skýrir ekki mikla bókaútgáfu Islendinga miðað við höfðatölu
á 20. öld að þeir em jafhffamt sú þjóð sem byggir afkomu sína mest á
fiskveiðum, en það geta vel verið einhver tengsl þar á milli.
Fyrir utan þessi atriði sem telja má til nýjunga leggm Gunnar megin-
áherslu á að fjalla skipulega um goðavald, draga ffam öll álitamálin og
greina þau skynsamlega. Það tekst undantekningalítið; skynsemi Grnrn-
6 Lúðvík Ingvarsson, Goðorð og goðorðsmenn I—III, Egilsstöðum 1986-1987.
164