Þjóðlíf - 01.02.1989, Blaðsíða 59

VIÐSKIPTI
Einsdæmi í samskiptasögunni
Skúli Thoroddsen lögfrœðingur skrifar:
Þann 11. janúar s.l. var lögð fram í bæjar-
þingi Keflavíkur stefna Flugleiða hf. til máls-
höfðunar á hendur Verslunarmannafélagi
Suðurnesja. í stefnukröfu sinni krefja Flug-
leiðir h.f. Verslunarmannafélagið um skaða-
bætur að fjárhæð kr. 500.000. vegna ólög-
mætrar verkfallsvörslu þeirra verslunar-
manna, er þeir hindruðu m.a. með
„líkamlegu ofbeldi að unnt yrði að afgreiða
farþega í ýmis flug“ á vegum Flugleiða dag-
ana 28.—30. apríl og 2.-3. mai 1988.
Málshöfðun þessi er einstök í samskipta-
sögu aðila vinnumarkaðarins, einkum fyrir
þá sök að ágreiningsefni sem upp hafa komið
í verkfalli um framkvæmd þess hafa ævinlega
verið felld niður við lausn vinnudeilunnar.
Þessi samskiptaregla hefur m.a. verið stað-
fest í kjaradeilum opinberra starfsmanna
þegar þáverandi menntamálaráðherra,
Ragnhildur Helgadóttir, gekkst undir sam-
komulag þess efnis árið 1985 að beita ekki þá
kennara refsiaðgerðum sem hugsanlega
hefði mátt saka um ólögmætar fjarvistir frá
kennslu í kjaradeilu kennara það árið. Máls-
höfðun Flugleiða nú kemur því á óvart og sú
spurning vaknar hvað þeim gangi til.
I þessari grein verður reynt að átta sig á
atburðarás verkfallsins og ýmsum vangavelt-
um er komu upp í kjölfar hennar.
Þann 27. apríl s.l. hófst löglega boðað
verkfall Verslunarmannafélags Suðurnesja.
Lögðu þá niður vinnu sína m.a. þeir starfs-
menn Flugleiða sem unnu við afgreiðslu
flugfarþega á Keflavíkurflugvelli.
Samkvæmt 18. gr. laga um stéttarfélög og
vinnudeilur (nr. 80/1938) er þeim sem lögleg
vinnustöðvun beinist gegn, óheimilt að
stuðla að því að afstýra henni með aðstoð
einstakra meðlima þeirra félaga eða sam-
banda sem að vinnustöðvun standa. Þetta
ákvæði túlka þeir Flugleiðamenn þannig að
það banni engan veginn að í verkföllum vinni
störf verkfallsmanna aðrir en þeir sem í
ákvæðinu greinir. M.ö.o. þeim sem standi
utan við Verslunarmannafélagið og reyndar
önnur félög innan Alþýðusambands íslands
sé heimilt að ganga í störf félaga Verslunar-
mannafélagsins. Samkvæmt þessari túlkun
sinni hófu ýmsir yfirmenn Flugleiða, m.a.
Sigurður Helgason, forstjóri, Björn
Theodórsson, Pétur J. Eiríksson o.fl. að inn-
rita flugfarþega meðan á verkfalli stóð, en
félagar í Verslunarmannafélagi Suðurnesja
reyndu að halda uppi verkfallsvörslu.
Ágreiningsefnið er hér skýrt. Flugleiðir
vilja fá úr því skorið með dómi hvort túlkun
þeirra á nefndri 18. gr. sé rétt, þannig að
yfirmenn geti gengið í störf undirmanna í
verkfalli.
I rúmlega hálfrar aldar gildistíma laga um
stéttarfélög og vinnudeilur hefur aldrei kom-
ið til þess í raun að yfirmenn hlutafélaga eða
samvinnufélaga hafi gengið í störf undir-
manna sinna fyrr en í áðurnefndu verkfalli
þeirra Suðurnesjamanna. Á vettvangi Versl-
unarmannafélags Reykjavíkur hefur það þó
oftast verið látið átölulaust að eigendur
verslana ynnu sjálfir í verkfalli, enda hefðu
þeir sjálfir fast starf við verslun sína og má
þetta heita eina undantekningin á þeirri
meginreglu sem virt hefur verið af atvinnu-
rekendum fram til þessa, að yfirmenn gangi
ekki í störf undirmanna sinna í verkföllum.
Það verður fróðlegt að sjá hvort dómur
mun nú raska a.m.k. hálfrar aldar gamalli
venju í samskiptum aðila vinnumarkaðarins.
En vinnudeila sú er hér um ræðir á sér
fleiri hliðar. Má vera að þar sé að leita skýr-
inga á hegðun Flugleiða hf. núna. Eru Flug-
leiðir að fá úr því skorið hvort tiltölulega lítið
verkalýðsfélag geti stöðvað samgöngur til og
frá landinu, þar sem hagsmunir ekki bara
Flugleiða eru í húfi, heldur einnig allra
þeirra sem að ferðaiðnaði starfa? Þess má
geta að vikustöðvun á samgöngum til og frá
íslandi með verkfalli hefur í för með sér á
ferðamannatíma tekjurýrnun sem nemur um
6—8% af brúttóveltu í þeim iðnaði, en ætla
má að hagnaður af ferðamannaiðnaði sé á
bilinu 5—10% af veltu. Svo viðkvæmur er
ferðamannaiðnaðurinn í landinu að viku-
verkfall getur í raun haft í för með sér halla á
rekstri hans á íslandi í heilt ár.
Sú spurning hefur verið borin upp í þessu
sambandi hvort eðlilegt sé að Iítið stéttarfé-
lag og einn atvinnurekandi geti í þrætu sinni
eyðilagt atvinnumöguleika þúsunda sem í
raun koma hvergi nálægt deilunni.
Að lokum skal hér tilfærð sú hlið verkfalls-
ins sem að vegfarendum snéri og varðar
framkvæmd þess á Keflavíkurflugvelli og er
fyrir margra hluta sakir athygli verð.
Þegar undirritaður mætti á Keflavíkur-
flugvöll þann 2. mai 1988 með löglega feng-
inn flugfarseðil í höndum á þjóðleiðinni
Málshöfðun Flugleiða
einsdæmi í samskiptum
aðila vinnumarkaðarins.
Reykjavík-Kaupmannahöfn varð ég ekki
var við neina verkfallsvörslu. Forráðamenn
Flugleiða fengu óhindrað og athugasemdar-
laust að afgreiða farþegana og farangur
þeirra í flugafgreiðslu. Þegar farþegar hugð-
ust hins vegar ganga inn í fríhöfn flugstöðv-
arbyggingarinnar og sýna starfsmönnum
lögreglu og útlendingaeftirlits skilríki sín þá
varð það ekki gert hindrunarlaust. Fólk sem
merkt var Verslunarmannafélagi Suðurnesja
hindraði suma farþega á leið úr landi og
meinaði þeim aðgang að samskiptum við út-
lendingaeftirlit og lögreglu, meðan aðrir
fengu að rúlla í gegn átakalaust. Þótti mér nú
skjóta nokkuð skökku við um verkfallsvörsl-
una því ég kannast auðvitað ekki við það að
t.d. Dagsbrúnarmenn hindri tollþjóna í
störfum þótt Dagsbrún sé í verkfalli og und-
arleg er sú verkfallsvarsla þeirra Verslunar-
mannafélagsmanna á Suðurnesjum að setja
upp vegatálma á Keflavíkurveginum ef svo
má segja.
Eg kannaðist ekki við neinar reglur um
það að menn haldi uppi verkfallsvörslu á
öðrum starfssviðum en sínum eigin í verk-
föllum og því óskaði ég aðstoðar lögreglu við
að komast leiðar minnar, þar sem mér var
ekki kunnugt um að opinberir starfsmenn
væru í verkfalli. Þessari ósk minni var hafnað
af lögreglu og kærði ég því lögregluna fyrir
að neita mér um aðstoð við að verjast ofríki
einhverra einstaklinga, en þessari kæru
minni hefur ekki verið sinnt.
En því er verið að greina frá þessum per-
sónubundna útúrdúr verkfallsátakanna?
Jú, það varð ekki séð á vettvangi Keflavík-
urflugvallar þann 2. mai s.l. að verkfalls-
verðir Verslunarmannafélags Suðurnesja
hafi reynt að hindra meint verkfallsbrot for-
ráðamanna Flugleiða hf. heldur hafi þeir val-
ið sér að halda uppi verkfallsvörslu á öðrum
stað sér hentugri. Kemur Flugleiðum það
við?
I þessu máli má einnig líta til þess að Flug-
leiðir er stórt fyrirtæki, sem þarf á stuðningi
almennings að halda, ekki síst verkalýðs-
hreyfingarinnar. Maður hefði haldið að
fyrirtækinu væri mjög í mun að halda þjóðar-
friði um sjálft sig. Verslunarmannafélag
Suðurnesja er að verja siðferðislega þann
rétt, sem gerir verkalýðshreyfingu að verka-
lýðshreyfingu. Það er óneitanlega öfugsnúið
að fyrirtæki allra landsmanna skuli leita til
dómstóla til að draga þann rétt í vafa.
Reykjavík, 17. janúar 1989
Skúli Thoroddsen, lögfr.
59