Læknablaðið : fylgirit - 01.06.2010, Síða 61

Raförvun varð vinsæl læknismeðferð á 18. öld.
hólfakenningurmi og taldi, að hugrænir eiginleikar
tengdust hvítfyllu og gráfyllu heilans. Willis varð
fyrstur til að nota orðið „neurologia" og er oft
sagður faðir taugafræðinnar.14
Taugalíffærafræði og taugalífeðlisfræði —
Rafmögnun líffæranna15
Um aldamótin 1800 voru líffærafræðilegar hug-
myndir manna um taugakerfið að taka á sig
núverandi mynd. Franz Joseph Gall (1758-1828)
í París áttaði sig á mikilvægi heilabarkarins.
Hann taldi, að svæði heilabarkarins byggju yfir
ólíkum eiginleikum. Kenningin fékk stuðning
við uppgötvun Paul Brocas (1824-1880). Broca
sýndi á fundi Société d'Anthropologie í París
1861 heila sjúklings, sem hafði misst málið.
Heilaskemmdin var í aftari hluta gyrus frontalis
inferior (neðri ennisfellingu) vinstra megin,
svæði, sem síðan hefur verið nefnt Brocasvæðið.
Karl Wernicke (1848-1904) lýsti öðru málsvæði
í aftari hluta gyrus temporalis superior (efri
gagnaugafellingu) vinstra megin, hinu svokallaða
Wernickesvæði. Ásamt kollegum sínum Hugo
Karl Liepmann (1863-1925) og Ludwig Lichtheim
(1845-1928) setti hann fram kenninguna um
„Leitungsstörungen", sem Norman Geschwind
(1926-1984) í Boston útfærði frekar og kallaði
„dysconnection syndromes".
Árið 1870 lýstu Theodor Fritsch (1838-
1927) og Eduard Hitzig (1838-1907) í Berlín,
hvemig raförvun á vissum svæðum hundsheila
framkallaði vöðvakippi í gagnstæðri hlið
líkamans. Þessi uppgötvun var staðfest í Englandi
með rannsóknum Skotans David Ferriers
(1843-1928). Niðurstöðurnar komu einnig heim
við hugmyndir samstarfsmanns hans, enska
taugalæknisins Hughlings Jacksons (1835-1911),
en Jackson athugaði klínískt útbreiðslu staðfloga
hjá flogasjúklingum.
Raffræði tengist taugalífeðlisfræði og tauga-
læknisfræði náið. Raffræðin er sögð hefjast með
rannsóknum enska læknisins William Gilberts
(1544-1603). Þær birtust í bók hans um segulinn,
De Magnete (1600). Á 17. og 18. öld voru smíðuð
tæki, sem hlóðu upp rafmagni, og þeim var beitt
í lækningaskyni. Straumi var hleypt á vöðva,
taugar og heilann sjálfan. Áhrif rafmagns á
taugar og vöðva voru augljós, og um 1822 notaði
Frakkinn Franqois Magendie (1783-1855) í París
rafertingu til að sýna, að kviðlæg rót mænutauga
er hreyfirót, en sú baklæga skynrót. Skotinn
Charles Bell (1774-1842) í London lýsti þessu
um svipað leyti, og er þessi mikilvægi eiginleiki
mænuróta kallaður Bell-Magendie lögmálið.16
Erfiðara gekk að sýna fram á, að eðlileg
starfsemi tauga og vöðva tengdist rafbreytingum.
Árið 1849 tókst Emil du Bois-Reymond (1818-
1896) að skrá rafbreytingar samfara vöðva- og
taugavirkni. Ári seinna tókst Hermanni von
Helmholtz (1821-1884) að mæla leiðsluhraða
boða í frosktaug. Mældist hraðinn 30 m/s. Tveir
nemendur du Bois-Reymonds, þeir Ludimar
Hermann (1838-1914) og Julius Bernstein (1839-
1917), uppgötvuðu síðar, að rafbreytingar í
örvaðri taug berast eftir tauginni með sama
hraða og taugaboðin. Niðurstaðan varð sú, að
taugaboð væru rafboð. Richard Caton (1842-1926)
mældi rafbreytingar frá heila kanína og apa
um 1875, og 1924 lýsti Hans Berger (1873-1941)
rafbreytingum í mannsheilanum. Fritsch, Hitzig,
du Bois-Reymond og Helmholtz voru lærisveinar
Johannes Múllers (1801-1858), sem kallast gjarnan
upphafsmaður tilraunalífeðlisfræðinnar. Múller
starfaði í Berlín, og 1826 setti hann fram kenn-
inguna um sértæka taugaorku (Die Lehre von
einer Spezifischen Nervenenergie). Samkvæmt
kenningunni einkennast taugar og taugabrautir
af ólíkri taugaorku. Taugaorkan er sértæk fyrir þá
skynjun, sem örvun taugarinnar eða brautarinnar
framkallar. Skiptir engu máli á hvern hátt taugin
eða brautin er örvuð, sama sértæka orkan og sömu
skynhrifin leysast úr læðingi. Helmholtz á að hafa
sagt, að mikilvægi þessarar kenningar væri á við
kenninguna um viðhald orkunnar.17 Nú vitum
við, að kenning Múllers er ekki rétt. Samskonar
LÆKNAblaðið 2010/96 Fylgirit 64 61