Frjáls verslun - 01.07.2010, Blaðsíða 41

F R J Á L S V E R S L U N • 7 . T B L . 2 0 1 0 41
Hversu mikilvæg eru sprotafyrirtæki
fyrir íslenskt hagkerfi?
Gísli: Ég held að mikilvægi slíkra fyrirtækja
verði ekki ofmetið. Ísland stendur á tíma-
mótum, þar sem við verðum að breyta
at vinnu lífinu frá fábreytni stóriðju og
sjávar útvegs yfir í að verða fjölbreytt þekk-
ingar drifið atvinnulíf, þar sem menntun
og þekking leggur grundvöll að meiri verð-
mætasköpun og þar með lífskjörum en
nú er. Sem þjóð þurfum við að þroskast
upp úr sementshagkerfi framkvæmda og
stóriðju, og færast yfir í þjónustu og iðnað í
alþjóðlegri samkeppni. Þetta er eina leiðin
til að ungu fólki á Íslandi bjóðist tækifæri
og lífskjör sambærileg við það sem gerist
annars staðar.
Helga: Það eru til margar rannsóknir sem
sýna fram á að fjárfesting í nýsköpunar-
fyrir tækjum er atvinnuskapandi og eykur
hagvöxt til lengri tíma litið. Jafnframt þessu
eykur fjárfesting í nýsköpun fjölbreytni í
atvinnulífinu. Svo skal ekki gleyma því að
fjárfesting í nýsköpun er mikilvægur þáttur í
því að auka framfarir í tækni og vísindum.
Til staðfestingar á mikilvægi sprota
má t.d. benda á það að um áramót var
Nýsköpunarsjóður hluthafi í 38 fyrirtækjum
sem voru samtals með ríflega átta milljarða
í veltu og hjá þessum fyrirtækjum starfa
yfir 500 manns. Til viðbótar má benda
á að flest þau fyrirtæki sem við eigum í
eru útflutningsfyrirtæki. Þannig að bróður-
parturinn af þessum átta milljörðum er í
formi erlends gjaldeyris.
Hversu mikilvægt er fjármagn
fyrir sprotafyrirtæki? Og hvenær í
vaxtarferlinu er það mikilvægt?
Eggert: Fjármagn gegnir alltaf mikilvægu
hlutverki í öllu æviferli sprotafyrirtækisins.
Fjármagn ræður því hvort fyrirtækið heldur
lífi. Hins vegar eru það aðrir þættir sem
skipta öllu máli um það hvort eitt hvað
verður úr sprotanum. Flestum sprota fyrir-
tækjum sem á annað borð komast á legg,
ná að skapa vöru og einhverja viðskiptavini
finnst erfiðast að finna fjármagn til vaxtar,
líkt og Frumtak er að leggja fyrirtækjum til.
Baldur: Það fer alveg eftir eðli sprota-
fyrir tækja hvort þau þurfa fjármagn, hve
mikið þau þurfa og á hvaða tímapunkti þau
eiga að sækja það. Það þarf t.d. sífellt
minna fjármagn til að koma vef tengd um
fyrirtækjum af stað á meðan rann sóknar-
tengd sprotafyrirtæki, eins og lyfja- og líf-
tæknifyrirtæki, þurfa augljóslega mikið af
þolinmóðu fjármagni. Frumkvöðlar ættu
að hafa það í huga að oftar en ekki er
það þeirra hagur að reyna að bíða með að
sækja fé hjá fjárfestum, vera komin með
fyrirtækið sem lengst með eigin framlagi,
til að vera í sem bestri samningsaðstöðu
gagnvart fjárfestum.
Helga: Mikilvægi fjármagns fyrir sprota-
fyrirtæki og á hvaða tíma það kemur inn
er að sjálfsögðu háð undirliggjandi starfsemi
fyrirtækisins. Við hjá Nýsköpunarsjóði
þekkjum dæmi þess að fyrirtæki hafi náð
góðum vexti án þess að taka við utan að-
komandi fjármagni, við höfum líka séð góðar
hugmyndir lognast út af vegna fjárskorts. Hin
hefðbundna leið fyrir fyrirtæki, að minnsta
kosti eins og mark aðurinn er á Íslandi,
er að fyrirtæki þurfa nokkrar milljónir á
meðan það er verið að stofna fyrirtækið
og þróa viðskiptalíkan, síðan þurfa þau að
fullþróa vöru sína og þjónustu og sanna
að hægt sé að selja hana. Á þessum
tíma tekur fyrirtækið inn frá tugum upp
í nokkur hundruð milljónir í fjárfestingu.
Nýsköpunarsjóður kemur yfirleitt inn á
þessu stigi. Ef allt gengur vel þarf að skala
fyrir tækið upp og þá er hyggilegt að taka á
móti síðasta fjármagninu, sem er þá yfirleitt
mörg hundruð milljónir.
Gísli: Fjármagn er alltaf mikilvægt. Allir
þurfa að borða. Með fjármagni kemur líka
agi, sem tekur sprotana úr sandkassanum
og breytir þeim í fyrirtæki. Fjármagn er alltaf
mikilvægt fyrir lítil fyrirtæki en hlutverk þess
breytist. Í fyrstu er það til að lifa, síðar til
að stækka, og loks til að besta vörur og
ferli. Flestir efnilegir sprotar koma á þann
punkt að þeir verða að fá fjármagn til að
geta stækkað nógu hratt til að geta nýtt
þau tækifæri sem árangur á klakstigi hefur
skilað. Þetta finnst mér mest spennandi
tíminn fyrir sprotafyrirtæki, þ.e. að slíta
barns skónum og komast frá því að vera efni -
legur sproti yfir í að vera öflugt fyrirtæki. Á
þessu stigi erum við að fjárfesta og starfa.
Hversu aðgengilegt er fjármagn hér
á landi, er það nægilegt?
Baldur: Fljótt á litið sýnist mér að ís -
lenskir fjárfestar fjárfesti árlega fyrir um
tvo milljarða í íslenskum sprota- og vaxtar-
fyrirtækjum. Eftir að hafa kynnt mér tæplega
200 sprotafyrirtæki og viðskiptahugmyndir
á undanförnum 18 mánuðum tel ég að það
séu mörg áhugaverð fjárfestingartækifæri
fyrir hendi og því hægt að auka þessa upp-
hæð án þess að það komi niður á gæð um
fjárfestinganna. Bæði er hægt að fjár festa
í fleiri fyrirtækjum og eins styrkja enn betur
þau sem eru komin á gott skrið.
Helga: Fjármagn fyrir tæknifyrirtæki sem
eru að leita að 20-200 milljónum er nokkuð
aðgengilegt hérlendis. Hins vegar hygg ég
að það vanti oft fjármagn í góðar hugmyndir
sem vantar bara 1-15 milljónir, svona ein-
hvers konar „micro finance“. Jafnframt
vantar alvörufjármagn til að fylgja eftir mjög
metn aðarfullum hugmyndum. Fyrirtæki
eins og Skype og Google hefðu aldrei orðið
til á Íslandi, hérlendis er enginn fjárfestir
með nægilega djúpa vasa til að fjármagna
mjög hraðan vöxt. Í þessu samhengi er líka
áhugavert að benda á að sem hlutfall af
vergri þjóðarframleiðslu fjárfestum við um
helmingi minna en Bandaríkjamenn.
Gísli: Til lengri tíma ræðst framboð
fjármagns til sprota af afrakstri – allir
verða að horfast í augu við það. Ég sé
tvær meginhindranir í fjármögnun sprota -
fyrirtækja á Íslandi. Annað er fáir kostir á
klakstigi, og undarlegt að ríkið skuli ekki
beita sér þar frekar en að vera með ríkis -
styrkt fjárfestingarfélög á síðari stigum
í samkeppni við einkageirann. Hin stóra
hindrunin er krónan sem kemur í veg fyrir
eðlilegt flæði fjárfestinga inn í landið.
Krónan er viðbótaráhætta sem erlendur
fjárfestir fær enga umbun fyrir að taka.
Aðgengi sprotafyrirtækja, nýrra og lengra
kominna, mun stórbatna þegar krónan
verður lögð niður.
NÝSKÖPUNARSJÓÐUR
ATVINNULÍFSINS
Helga Valfells er framkvæmdastjóri
Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins.
Sjóðurinn er áhættufjárfestir sem
fjárfestir beint í nýsköpunarfyrirtækjum
þegar þau eru enn á klak- eða
sprotastigi. Flest þau fyrirtæki sem
Nýsköpunarsjóður hefur fjárfest í til
þessa eru tæknifyrirtæki með mikla
útflutningsmöguleika. Árlega fjárfestir
Nýsköpunarsjóður fyrir um 500 milljónir
íslenskra króna beint í fyrirtækjum og
síðan greiðir hann álíka upphæð inn
í þá sjóði sem hann er þátttakandi í.
Nýsköpunarsjóður á hlut í Frumtaki,
Auði 1 og Brú II.
Helga Valfells.