Neytendablaðið - 01.03.2011, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
ESB aðild og neytendur
Ljóst er að aðildarviðræður Íslands að Evrópusambandinu snerta
mjög hagsmuni neytenda í landinu. Það er því eðlilegt að Neyt­
enda samtökin skoði vandlega þá þætti sem skipta okkur hvað
mestu. Því vann Evrópufræðasetrið við Háskólann á Bifröst skýrslu
fyrir Neyt enda samtökin í apríl 2008 undir heitinu „Hverju myndi
ESB aðild breyta fyrir íslenska neytendur?“ Á þingi samtakanna í
sept ember sama ár var síðan hvatt til þess að sótt yrði um aðild og
þar með látið á reyna hvaða kostir væru í boði. Samningurinn yrði
síðan lagður undir þjóðaratkvæði eins og allir eru sammála um.
Í áður nefndri skýrslu kom fram margt merkilegt um kosti aðildar
fyrir neytendur, m.a.:
• Tollar á vörum frá ESB löndum myndu falla niður og munar
þar mestu um tolla á landbúnaðarvörum. Matvælaverð gæti
lækkað um allt að 25%.
• Vextir myndu lækka töluvert (og að mati þess sem þetta
skrifar myndi verðtryggingin leggjast af).
• Netviðskipti yrðu mikið ódýrari og einfaldari.
• Viðskiptakostnaður innlendra fyrirtækja myndi lækka sem
ætti að leiða til lægra vöruverðs.
• Viðskipti og fjárfestingar erlendra aðila myndu aukast hér á
landi og um leið samkeppnin.
• Sá sem þetta skrifar vill einnig bæta því við að úrval af vörum
myndi aukast og þá ekki síst úrvalið af landbúnaðarvörum.
Hér hafa verið taldir upp helstu kostir fyrir neytendur ef Ísland
gengi í ESB. Það má nefna hér að þessi spá er í samræmi við það
sem varð þegar Svíþjóð og Finnland gerðust aðilar að ESB en þá
lækkaði t.d. matvælaverð verulega. Ekki er ástæða til að ætla að
reyndin yrði önnur hér á landi. Tilvitnuð skýrsla var hins vegar
unnin fyrir hrun íslenska bankakerfisins og íslensku krónunnar og
því væri ástæða til að vinna hana upp á nýjan leik til að það liggi
fyrir með óyggjandi hætti hver raunverulegur ávinningur neytenda
yrði af Evrópusambandsaðild.
Andstaða landbúnaðarins við aðild að ESB er mikil. Krafa landbún­
aðar ins er m.a. að eftir að aðild fæst verði áfram hægt að leggja
tolla á innfluttar landbúnaðarvörur. Þessi afstaða er einnig studd í
áliti sem Alþingi samþykkti þegar ákveðið var að sækja um aðild að
ESB. Þetta er hins vegar óraunhæf krafa. Finnar settu þessa kröfu
fram á sínum tíma í aðildarviðræðum sínum en henni var hafnað,
enda um grundvallaratriði að ræða varðandi innri markaðinn
að innan hans skuli vera tollfrelsi með allar vörur. Minnt er á að
þessi krafa er andstæð hagsmunum neytenda þar sem stór hluti
ávinn ings þeirra af hugsanlegri ESB aðild yrði þar með tekinn frá
þeim. Samtök ferðaþjónustunnar hafa jafnframt bent á að þetta sé
andstætt hagsmunum ferðaþjónustunnar en minnt er á að ferða­
þjónustan gegnir æ mikilvægara hlutverki í efnahagslífi okkar. Það
er einnig mótsögn í því að á sama tíma og talsmenn bænda tala
fyrir auknum útflutningi landbúnaðarvara, meðal annars vegna
þess háa verðs sem nú býðst á mörgum mörkuðum, skuli sömu
aðilar krefjast þess að við séum áfram múruð inni á bak við háa
tolla.
Það liggur hins vegar fyrir að Svíar og Finnar náðu fram ákjósan­
legum samningi við inngöngu sína sem bændur þar una all sáttir
við. Stór hluti landbúnaðar þessara landa er skilgreindur sem heim­
skauta landbúnaður og miðað við legu Íslands ætti að vera auðvelt
að ná fram samningum með sömu skilgreiningu fyrir allt Ísland. Þar
með gætu íslensk stjórnvöld styrkt landbúnað hér á landi umfram
þann stuðning sem kæmi frá ESB. Það væri því pólitísk ákvörðun
íslenskra stjórnvalda hve mikið þau vilja styrkja þessa atvinnugrein,
rétt eins og verið hefur í gegnum árin.
Sá sem þetta skrifar hefur fulla trú á því að íslenskur landbúnaður
eigi framtíðina fyrir sér þó svo að þjóðin taki ákvörðun um að ganga
í ESB. Það er jafnframt trú mín að með aðild myndu skapast sóknar­
færi fyrir íslenskar landbúnaðarvörur á meginlandi Evrópu. En þá
þurfum við jafnframt að tryggja góðan orðstír þessara vara með
öllum ráðum. Íslenskir bændur framleiða gæðavörur en vissulega
megum við ekki við neinum áföllum á borð við salmónellusýkingu
í kjúklingabúum og díoxínmengun í kjöti. Helst af öllu þyrftum
við að auka framleiðslu á lífrænum vörum því eftirspurn eftir þeim
eykst stöðugt í nágrannalöndum okkar og um leið fæst hæsta verð
fyrir þær. Ef íslenskur landbúnaður fær að þróast á réttan hátt á
hann vissulega bjarta framtíð þrátt fyrir úrtöluraddir.
13 NEYTENDABLA‹I‹ 1. TBL. 2011