Neytendablaðið - 01.06.2010, Blaðsíða 9

Markaðssetning á peningamarkaðssjóðum
Mikil umræða hefur verið um peningamarkaðssjóði og þá ágengu
markaðssetningu á þeim sem fram fór enda töpuðu margir á því að
treysta ráðleggingum bankastarfsmanna. Í skýrslunni segir:
„Í gögnum sem Fjármálaeftirlitið afhenti rannsóknarnefnd Alþingis
kemur fram að starfsmönnum allra bankanna hafi verið ráðlagt að
kynna peningabréf sem „áhættulaus með öllu“ og líkja þeim við
innlánsbækur en benda þeim á að þau beri aftur á móti betri vexti.
Hvetja eigi fólk til að færa sparifé sitt af innlánsreikningum yfir í
peningabréf og í sumum tilfellum er haft samband við viðskiptavini
að fyrra bragði til að stinga upp á að þeir færi fjármuni sína inn í
peningamarkaðssjóði.“4
„Sjóðir bankanna voru reknir af sjálfstæðum rekstrarfélögum
sem tryggja átti að þeir væru óháðir starfsemi bankanna að öðru
leyti. Þrátt fyrir þetta voru stjórnarmenn að meirihluta starfsmenn
eða lykilstjórnendur móðurfélagsins. Á árinu 2008 voru meira að
segja báðir bankastjórar Landsbankans komnir í stjórn Landsvaka,
dótturfélags Landsbankans sem stýrði sjóðunum. Óhætt er því að
fullyrða að stjórn Landsbankans hafi í reynd stjórnað fjárfestingum
sjóðsins rétt eins og þeir væru hluti af bönkunum.“4

Ábyrg lánveiting
Eitt af baráttumálum Neytendasamtakanna er raunhæft greiðslumat
sem myndi án efa leiða til ábyrgari lánveitinga. Í skýrslunni segir
orð rétt: „Ein helsta áhætta banka liggur í útlánum þeirra og því
hefur grandvör bankastarfsemi byggst á mati á greiðslugetu lántak­
enda og þeim veðum sem þeir geta lagt fram. Af þessum sökum er
lögð mikil áhersla á að bankar hviki ekki frá þeirri reglu að krefjast
traustra veða fyrir lánveitingum sínum og að allir viðskiptavinir
njóti jafnræðis. Í jafnræði felast mikilvæg siðferðisleg viðmið sem
jafnf ramt tryggja heilbrigða starfsemi á markaði.“5

„Vitaskuld er það á ábyrgð einstaklingsins að taka ekki of mikla
áhættu í lántöku en bankarnir bera ekki síður ábyrgð. Þar innan­
borðs á að vera sérfræðiþekking til að meta skynsamlega áhættu og
við skipta vinurinn verður að geta treyst því að fá ráðleggingu sem
tekur áhættu með í reikninginn.“6
Lærum af mistökunum
Mikilvægt er að læra af reynslu síðustu ára. Fyrir það fyrsta ligg ur
beint við að settar verði reglur sem geri „ráðgjöfum“ skylt að upp ­
l ýsa um það hvort þeir hafi persónulega hagsmuni af því að selja
ákveðna þjónustu. Í raun má halda því fram að slíkt sé nauðsynlegt
til að aft ur skapist traust á milli banka og neytenda. Sjónarmið
Neyt enda samtakanna er þó að fjármálaráðgjöf eigi að vera hlutlaus
og ekki í höndum bankanna sjálfra. Í öðru lagi er mjög mikilvægt
að bönkum verði skylt að ganga út frá raun hæfu greiðslumati
þegar lánveiting á sér stað. Ljóst er að í mörgum tilfellum voru
fólki veitt allt of há lán. Það má eflaust halda því fram að það sé
einfaldlega vandamál lántakenda ef þeir taka lán sem þeir ráða
ekki við. Ábyrgðin ætti þó einnig að vera á herð um lánveitandans
því vitlausar og óábyrgar lánveitingar verða vanda mál alls
þjóðfélagsins ef illa fer, eins og við höfum nú reynt á eigin skinni.
4 Bls. 63 | 5 Bls. 15 | 3 Bls. 65
9 NEYTENDABLA‹I‹ 2. TBL. 2010