Tímarit Máls og menningar - 01.12.1946, Page 57

KAJ MUNK
295
stjórnmálamaður. En hann var framar öllu einlægur og ákaflyndur
maður. Lífið var honum að flytja boðskap — sumpart af leiksviði,
sumpart úr prédikunarstól, og þaðan vildi hann helzt ná til allrar
Danmerkur. Boðskapur hans átti rót sína að rekja til mannlegs eðlis,
og frá því sjónarmiði átti Kaj Munk alltaf eitthvað ósagt. Honum
var boðskapurinn lífsskilyrði, og það skipti hann minna máli, hvort
það sem hann boðaði væri eins skýrt og æskilegt var eða yrði stund-
um nokkuð grautarlegt. Hann var á lífi og sál háður leiklistinni,
þessari list, sem kölluð hefur verið athöfn undir stjórn viljans.
1 bókinni „Foraaret saa sagte kommer“ hefur Kaj Munk sagt frá
ævi sinni frá því að hann lá í móðurkviði — meira að segja frá því
að hann var aðeins hugmynd í heila föður síns — og þangað til
hann tókst ferð á hendur frá Vedersö við Norðursjóinn heim til
aldraðra fósturforeldra sinna á Lálandi til þess að segja þeim, að
Konunglega leikhúsið hefði tekið fyrsta leikrit hans til sýningar.
Bókin er samin í þeim impressíónistiska og dálítið málgefna en bráð-
lifandi stíl, sem skáldinu var tamur, og hún segir okkur frá því,
hvernig Kaj Munk varð að þessum hvikula og ákaflynda manni, sem
á heilögum stundum innblástursins gekk svo fúslega á vald þess,
sem lifði og hrærðist kringum hann. Bókin er góð heimild til skiln-
ings ekki aðeins á persónu skáldsins, heldur og á leikritum hans og
öðrum verkum. Auk þess er það einkennilegt um bókina, að hún
hefði sennilega ekki verið samin, hefði ekki framtakssamt útgáfu-
fyrirtæki notað sér hann Þjóðverja gegn opinberri starfsemi skálds-
ins í ræðu og riti til þess að fá Kaj Munk til að rita endurminningar
sínar, þó að hann væri að allra dómi of ungur til þess, og að eigin
sögn hefði honum ekki gefizt tími til þess að öðrum kosti. Formáli
bókarinnar er áhrifamikill, næstum skyggn:
„Enginn verður skotinn í þessari bók. Það heyrist ekki einu sinni hvellur
í vélbyssu.
Að því leyti ætti ég að afsaka, að ég læt hana frá mér fara . . .
í raun og veru á enginn að rita endurminningar fyrr en um áttrætt.
Þá er bæði minnið þrotið og þeir látnir, sem annars mundu fyrtast.
Hvorttveggja gerir mann óháðari.
Ástæðan til þess að ég rita nú endurminningar mínar þvert ofan í allar
áætlanir og áform er þessi:
Eyðan verður fyllt, er tækifæri gefst, lesendur góðir . . .“