Tímarit Máls og menningar - 01.06.1969, Blaðsíða 104

Tímarit Máls og menningar
Berger er einmitt einn þeirra, sem gagn-
rýnir þessa stefnu, og hikar ekki við að
segja kollegum sínum til syndanna.
Annars er aðalmarkmið höfundarins að
kynna hinum almenna lesanda nokkur
grundvallaratriði félagsfræðinnar. Á bók-
arkápu segir, að höfundur taki jöfnum
höndum mið af kenningum hinna sígildu
félagsfræðinga 19. aldarinnar, s. s. Webers,
Durkheims og Veblens, og landvinningum
greinarinnar á síðustu áratugum. Enda þótt
þessi yfirlýsing geti í fljótu bragði fengið
einhverja til að álykta sem svo, að hér
hljóti að vera um að ræða torskilið efni og
þunglamalegan rithátt, þá fer því fjarri,
að slík ályktun sé rétt. í formálsorðum
leggur höfundur áherzlu á, að hann hafi
með tilliti til hins stóra lesendahóps ,dorð-
azt þá sérfræðimállýzku, sem unnið hefur
félagsfræðingum vafasaman orðstír“. Ekki
verður annað sagt við lestur bókarinnar en
að honum hafi tekizt það. En jafnframt má
í þessari tilvitnun greina skopskyn höf-
undar, sem hann beitir óspart, ef honum
býður svo við að horfa og gefur stíl hans
hressilegan og gamansaman blæ. Vera má,
að hinum „hátíðlegu" þyki skammturinn
sums staðar full stór. Þeim myndi Berger
vafalaust ráðleggja að „taka niður grím-
una“.
Inngangur að félagsfræði skiptist í átta
kafla auk formála. Aftan við aðaltextann
eru athugasemdir um bækur þær og höf-
unda, sem vitnað er í. Þá er ennfremur eft-
irmáli við íslenzku útgáfuna tekinn saman
af Lofti Guttormssyni. Er þar í stuttu á-
gripi fjallað um þróun bandarískrar félags-
fræði á þessari öld. Að lokum er svo skrá
yfir nöfn og atriðisorð.
I fyrsta kafla bókarinnar er gerð grein
fyrir hugtakinu félagsfræði og sérstök á-
herzla lögð á að leiðrétta villandi hugmynd-
ir fólks um störf og viðfangsefni félags-
fræðinga. Það er ekki ófyrirsynju, að höf.
leitast við að útskýra mismun á félagsfræði
og félagslegu starfi, því að almennt gerir
fólk ekki greinarmun á þessu tvennu, þó
að ólíkt sé. Á bls. 23 segir: „Félagsfræð-
ingur er sá, sem leitast við að skilja þjóð-
félagið á fræðilegan og skipulegan hátt.
Fræðigrein þessi er vísindaleg í eðli sínu.
{ því felst, að það sem félagsfræðingurinn
kemst að og segir um félagsleg fyrirbæri,
er hann rannsakar, er gert innan nákvæm-
lega skýrgreinds viðmiðunarramma. Eitt
megineinkenni þessa vísindalega viðmiðun-
arramma er, að rannsóknir eru hundnar á-
kveðnum sönnunarreglum". Samkvæmt
þessu er markmið félagsfræðingsins að
skilja þjóðfélagið og leggja á það hlutlaust,
fræðilegt mat. „Félagslegt starf er ákveðin
starfsemi í þjóðfélaginu". Þar á höf. við
þá aðila, sem vinna að félagslegum störfum
á ýmsum sviðum og hafa annað markmið í
huga en félagsfræðingurinn. í þessu sam-
bandi víkur höfundur að félagsráðgjöfum,
og gerir að nokkru grein fyrir stétt þeirra.
Telur hann, að geðlæknirinn hafi orðið fyr-
irmynd félagsráðgjafa í starfi og kenning-
ar þeirra séu útþynntur Freudismi. Vera
má, að þetta eigi að einhverju leyti við um
hina barnalegu sálfræðidýrkun, sem víða
tíðkast í Bandaríkjunum, að því er hermt
er, hæði meðal félagsráðgjafa og annarra
stétta, en ómaklegur er dómurinn vissulega
um evrópska félagsráðgjafa. Og bregzt höf-
undi hér hlutleysi félagsfræðingsins. Yfir-
leitt virðist honum vera einkennilega mikið
í nöp við sálkönnun. Hann reynir að strika
yfir allt sem heitir sálarfræði í útskýring-
um á mannlegum vandamálum. Þau eru að
hans dómi félagsleg vegna þess að þau eru
til orðin í félagslegum samskiptum manna.
„Sérhver heimsskoðun er reist á félagsleg-
um grunni“ (bls. 69). í þessu efni er höf-
undur vissulega barn síns tíma, þegar al-
gengt er, að sérfræðingar í skyldum grein-
um bítist á um sama eplið og reyni að
94