Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Side 47

Krafa um afnám skóla — Aðrar menntaleiðir
nýjasta sem hefur verið skrifað og gefið út um efnið hér á landi. Þar segir
m.a.:
Alhæfingunum er erfitt að kyngja. . . En það sem dregur mann áfram í lestri
bóka þeirra afskólunarmanna er þetta: Hvað kemur þá í staðinn? Og þá fer
vart hjá því að manni finnist botninn verða eftir í Borgarfirðinum.
Og síðar segir:
Ef skólaskylda og skólar eru lögð niður verða það þá ekki enn frekar en nú
hinir ríku sem njóta góðs af? A fjölskyldan að sjá um menntun? Er hún oft
ekki gerræðislegri en nokkur skóli? Er þetta ekki stórt spor aftur á bak? Slíkar
spurningar vakna óneitanlega þegar þessu máli öllu er velt fyrir sér. En verður
hægt að svara þeim fyrr en afskólun hefur verið reynd? Eg held ekki.1
Sjálfur held ég að unnt sé að gera sér nokkra hugmynd um svör við
slíkum spurningum án þess að bíða eftir því að skólinn syngi sitt síðasta, t.
d. með eigin athugunum og með því að kynna sér athuganir, rannsóknir og
tillögur annarra. Að loknum lestri greinarinnar verður lesandinn væntanlega
fær um að mynda sér eigin skoðanir á því hvort um óljósan afturhaldsboð-
skap eða skýr lausnarorð nýrra tíma er að ræða.
Brugdist við breyttum uppeldisskilyrðum: Paul Goodman.
Þegar um og eftir 1960 byrja menn í Bandaríkjunum að spyrja áleitnari
spurninga um gildi og áhrif skólagöngu en áður hafði tíðkast. Þær fara að
beinast að sjálfum grundvelli skólanáms og réttmæti skólaskyldu og langrar
skólagöngu yfirleitt. Vantrúin beinist bæði að gildi hennar fyrir einstakl-
inginn og samfélagið. Þegar árið 1956 gaf félagsfræðingurinn Paul Good-
man út bókina Growing up Absurd sem sumir telja eins konar upphaf
nútíma skólagagnrýni. Þar lýsir höfundurinn uppvaxtarskilyrðum í iðnað-
ar- og neyslusamfélagi af svo skörpum skilningi að það markaði tímamót.
Hann greinir hversu torvelt er fyrir ungu kynslóðina að leita þroska og taka
á sig ábyrgð sem fullorðnar manneskjur. Að áliti Goodman á skólinn t. d.
þátt í að skapa aðgerðarlitla og ósjálfstæða einstaklinga og vekja með þeim
firringartilfinningu. Eins og fleiri félagsfræðingar á þessum tíma tók Good-
man eftir að fjöldi þeirra, sem gáfust upp og hættu skólanámi, var mikill og
vaxandi og bilið breitt milli þess fagurgala sem einkenndi opinberar stefnu-
yfirlýsingar í skólamálum og þess sem gerðist í raun innan skólaveggjanna.
Eins og vænta mátti reyndist flestum erfitt að skilja hina nýju hrópendur
á vettvangi félags- og mannfræða. I aðalriti Paul Goodman um skóla og
menntun, Compulsory Miseducation, sem kom fyrst út 1962, lýsir hann
397