Tímarit Máls og menningar - 01.09.1983, Page 63

Afskólun og heimakennsla í íslensku samhengi
Þær hræringar í menntamálum sem orðið hafa hér á landi falla flestar
undir fyrsta flokkinn — umbætur. Varla er hægt að tala um kerfisbreyting-
ar, — fremur er um að ræða tiltölulega smáar lagfæringar á skipulagi
menntamála. Umfjöllun um afskólun og afneitun hefur einskorðast við
þröngan hóp fólks og aldrei komist af umræðustigi. Ekki er hægt að segja að
áköf skólamálaumræða fari fram í landinu. Gagnrýni á skóla og skólakerfið
er ekki hvöss og henni er lítt fylgt eftir. Þetta bendir til þess að fólk sé al-
mennt sátt við núverandi fyrirkomulag.
Skólinn er stofnun sem þjóðfélagið ætlast til að fræði, ali upp, móti og
annist gæslu barna og unglinga. Hann er verndaður af ríkjandi viðhorfum,
venjum og þjóðfélagsgerð og verður ekki aflagður nema til komi meiriháttar
breytingar á hugsunarhætti fólks. Svo virðist sem yfirgnæfandi meirihluti
þjóðarinnar telji skóla í núverandi mynd gegna mikilvægu hlutverki og að
þeir þurfi að vera nokkurnveginn í takt við samtímann.
Eru þá skólar óhjákvæmilega staðlaðir og staðnaðir? Ekki endilega. Þrátt
fyrir allt hafa skólar nokkurt svigrúm til að fara nýjar leiðir og þeir geta
jafnvel látið reyna á þanþol þjóðfélagsins. Þetta má skýra með eftirfarandi
líkani.
Rammi, þ. e. lög, reglur, hefðir,
viðhorf, o. s. frv. sem setur starf-
semi skóla mörk.
Skólastarf, námsefni og kennslu-
aðferðir eru innan viðurkenndra
marka.
Svigrúm sem skólar nýta yfirleitt
ekki til fulls.
Þanþol, þ. e. hversu langt út fyrir
viðurkennd mörk skólum leyfist
að fara.
Afskólun, heimakennsla og aðrar hugmyndir, sem falla utan rammanna
að öllu eða verulegu leyti, reyna á þanþolið. Líklega er þanþolið lítið á
Islandi enda má segja að sá rammi sem t. d. grunnskólalög og námskrár setja
um skóla og skólastarf sé svo rúmur að svigrúm sé fyrir mismunandi
skólagerðir og mismunandi skólastarf. Hins vegar gefa lögin sáralitla mögu-
leika á því að fara útfyrir þessa víðu ramma.
Grunnskólalögin kveða mjög rækilega á um skólaskyldu barna og ung-
linga á aldrinum 7 til 16 ára (sbr. 1. gr.). Foreldrar og forráðamenn bera
ábyrgð á því að innrita skólaskyld börn í skóla og þeir skulu sjá um að börn
sæki skóla (6. gr.). Verði misbrestur á innritun og skólasókn má vísa málum