Tímarit Máls og menningar - 01.12.1988, Qupperneq 84

Tímarit Máls og menningar
hverfist um fjölskylduna, ástríkur og heimakær, að konur geti ekki skrifað
annað en ástarsögur, rómantísk ljóð, barnabækur og mataruppskriftir. Vel
menntaðir ritstjórar, gagnrýnendur og bókmenntafræðingar eiga til að
detta ofan í þennan pytt. Michael Moody, prófessor við Idaho háskóla,
bauðst til að taka viðtal við mig fyrir tímaritið Revista Hombre á Miami.
Hann ætlaði að fara til Caracas og ræða við mig um Hús andanna og Ast
og skugga. Ritstjórinn svaraði því til að hann hefði þegið boðið ef ég hefði
verið karlmaður, en úr því ég væri kona hefðu lesendur karlablaðsins hans
örugglega engan áhuga á mér.
Hvers vegna þekkir fólk svona fáa kvenrithöfunda frá Suður-Ameríku?
Allir kannast við Vargas Llosa, Carlos Fuentes, Octavio Paz, Alejo Carp-
entier, Jorge Amado, José Donoso og fjöldamarga aðra höfunda frá upp-
gangsárum suður-amerískra bókmennta. En fæst ykkar trúi ég gætu nefnt
nöfn þriggja kvenna úr álfunni minni. Mér hefur verið lýst sem einu kon-
unni í þessum fína karlaklúbbi. A Italíu settu þeir rautt band utan um Hús
andanna þar sem stóð að ég væri „García Marquez í pilsi“. Þetta var mikill
heiður fyrir mig - það segi ég beiskjulaust - en ég leyfi mér að efast um að
kolumbíski rithöfundurinn með stóra yfirskeggið yrði hrifinn af að sjá
mynd af sér í pínupilsi.
Þetta þýðir alls ekki að konur í Suður-Ameríku skrifi ekki. Það hafa þær
gert síðan Sor Juana Inés de la Cruz byrjaði á því á sautjándu öld. Reyndar
er þetta eiginlega eina listgreinin sem okkur stendur opin því maður þarf
bara blýant og blaðsnepil til að skrifa. Þeir allra aumustu geta leyft sér það
- og á þessum slóðum eru konur fátæklingar meðal fátæklinga. Til að geta
skrifað þarf maður ekki að eyða árum hjá meistara eins og málarar þurfa að
gera, né fara í listaakademíur, eyða háum fjárhæðum í dýra liti, finna sér
velunnara, útvega sýningarsali né sitja löngum stundum á kaffihúsum með
listaverkasöfnurum og gagnrýnendum. Maður skrifar í þögn og einsemd, í
skuggunum, vandlega skilinn frá öðrum. Konur hafa um aldir skrifað úti í
skotum heima hjá sér eða í klefa í nunnuklaustrum. Ommur okkar og lang-
ömmur skráðu hugsanir sínar í dagbækur, minnisbækur, stökur, bréf, smá-
sögur og einstaka sinnum í skáldsögur sem fæstar komust á prent af því að
penninn var - eins og penisinn - vopn karlmannsins. Verk þeirra liggja
gleymd í skápum og á kistubotnum, hulin ryki, þangað til fúi tímans geng-
ur frá þeim. Við og við reis einhver þeirra gegn steinrunnum þjóðfélags-
venjum, hætti á að vera talin geggjuð og varði verk sín með offorsi þangað
til einhver fékkst til að gefa þau út. Svoleiðis fór Gabríela Mistral að og
fékk Nóbelsverðlaunin, flestum körlum til stórrar undrunar. Hún var að
vísu ljóðskáld, það þykir kvenlegra.
Það er erfitt verk að skrifa. Erfitt fyrir karlmenn og erfitt fyrir konur.
474