Tímarit Máls og menningar - 01.12.1996, Blaðsíða 42

„haf í augum“
Víkur nú sögunni enn að Ólafi Kárasyni á unglingsaldri þar sem hann liggur
rúmfastur í fásinninu á Fæti undir Fótarfæti. Hann þyrstir í bækur sem eru
af skornum skammti á þeim bæ. En hann veit að Magnína heimasæta hefur
Felsenborgarsögurnar undir höndum og mælist til þess að fá að komast í
kynni við þær. Hún neitar, en:
Samt kom hún með Felsenborgarsögurnar daginn eftir, um miðjan
dag, þegar einginn var á pallinum. Eftirvæntingin í augum hans
var eins og haf. (Ljós heimsins, bls. 48)
Líkingin í síðustu málsgreininni — eftirvæntingunni líkt við haf— er óvænt
og áhrifarík. En hún minnir jafnframt á aðra líkingu sem er í kvæði Jóhanns
Jónssonar Blítt lætur veröldin og hefur einnig hafið sem myndlið — and-
vökunni líkt við haf. í kvæðinu enda tvö síðustu erindin á orðunum:
andvökunnar haf í augum þínum.
Kvæðið birtist í Fréttum 16. desember 1918 eins og áður segir. Halldór hefúr
sjálfur vitnað urn að hann hafi þekkt til kvæða Jóhanns, sem birtust í blöðum
á menntaskólaárum hans, og lesið þau.12
framandi vitund
Af framansögðu má ljóst vera að margt úr ljóðum Jóhanns Jónssonar
bergmálar í sögum Halldórs Laxness. Um Söknuð Jóhanns segir Halldór:
„Sjálft er kvæðið aðeins bergmál spurnarorðsins „hvar?““13
Þetta spurnarhróp er Halldóri sérlega hugstætt. Auk þess sem þegar er
greint má minna á kvæði í 1. kafla FIúss skáldsins þar sem hið margendur-
tekna stef „ó hvar“ kernur fyrir tvisvar. Kvæðið yrkir Halldór Laxness fyrir
hönd Ólafs Kárasonar sem yrkir það fyrir hönd Jens Færeyings. Síðasta
erindi þess hljóðar svo:
Það var hér sem etasráð áður
atti við skapanorn.
Ó hvar er vörður að verja
mitt veslíngs hjartakorn?14
Ástæðan fyrir augljósum vísunum í kvæði Jóhanns Jónssonar sem finna
má í sögum Halldórs Laxness er án efa dálæti Halldórs á vini sínum Jóhanni
40
TMM 1996:4