Morgunblaðið - 09.02.2015, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. FEBRÚAR 2015
Ferill rammaáætl-
unar nær ein 15 ár aft-
ur í tímann. Fyr-
irmyndin er norsk,
hún heitir „Samlet
plan for Vassdrag“ og
er frá níunda áratugn-
um. Þar sáu for-
ustumenn bæði virkj-
unarmanna og
náttúruverndarmanna
leið til sátta sem forð-
að gæti þeim hat-
römmu deilum sem verið höfðu víða
og birtust hér í andstöðunni við
virkjanir og stóriðju. Því miður hef-
ur sáttin sú látið bíða eftir sér og er
ekki komin enn. Sú tilfinning sem
enn er almenn meðal andstæðinga
virkjanaframkvæmda, að virkjanir
eyðileggi náttúruna, hefur haft mik-
ið að segja. Í rammaáætlun sjá þeir
tækifæri til að stöðva virkj-
unarsinnana.
Hin pólitíska náttúruvernd er þó
líklega áhrifaríkust. Vinstri grænir
berjast gegn vatnsaflinu, það rímar
við fortíðina hér á Íslandi, áliðn-
aðurinn lifir á vatnsaflinu og þar sjá
vinstri menn helstu tengingu Ís-
lands við alheimskapítalismann. Þá
mengaði áliðnaðurinn talsvert í upp-
hafi síns ferils, en það var um næst
síðustu aldamót. Núna, meira en
100 árum síðar hefur þetta komist í
lag að mestu og áliðnaður mengar
mjög lítið í dag.
En víkjum aftur að Rammaáætl-
un, verkefnisstjórnin skal raða
virkjunarkostum í þrjá flokka, nýt-
ingu, bið og verndun. Í verkefn-
isstjórn Rammaáætlunar eru ýmsir
faghópar, sá númer eitt hefur það
hlutverk að meta verndargildi
virkjunarkosta. Skemmst er frá því
að segja, að hópurinn finnur vernd-
argildi í hverjum einasta virkj-
unarkosti, nokkuð óháð því hvernig
landið er. Á eftir koma svo aðgerð-
arsinnar sem láta eins og sá blettur
sem virkja á hverju sinni sé sú verð-
mætasta náttúruperla sem landið á.
Þessi saga er búin að endurtaka sig
í Blöndu og við Kárahnjúka og
stendur nú yfir varðandi Neðri-
Þjórsá. Þá er grátbroslegur farsi í
gangi með Hagavatns-
virkjun sem lýst er í
Mbl. 12. þ.m. á bls. 12.
Landgræðslumenn
vilja stífla upp vatnið
til að hefta sandfok, en
vinstri grænn um-
hverfisráðherra tafði
málið eins og hann gat
með stuðningi frá
Rammáætlunarliðinu,
sem ekki má heyra á
það minnst að hægt sé
að virkja í nátt-
úruverndarskyni.
Spyrja má hvort virkjunarand-
úðin sé ekki réttlætanleg vegna
þess hve vatnsvirkjanir valda mikl-
um náttúruspjöllum, en það er af og
frá. Ísland á nú sjö vatnsvirkjanir
sem kallaðar eru stórvirkjanir þó í
reynd séu þær smáar í sniðum á er-
lendan mælikvarða. Í raun hafa
engar af þessum virkjunum valdið
alvarlegum náttúruspjöllum,
friðunarsinnar hafa engin dæmi um
slíkt til að færa fram í sínum mál-
flutningi. Allt sem þeir geta tínt til
er vatnsrof í bökkum hér og þar og
breytt fiskgengd, en slíkt er alltaf
að gerast hvort eð er. Aðal-
umkvörtun friðunarsinna, sú að
vatnsbotn lónanna sé svo verðmætt
land að alls ekki megi færa það í
kaf, heldur engan veginn. Þvert á
móti, Ísland er fátækt af stöðuvötn-
um og þau bæta mynd náttúrunnar
fremur en hitt.
Það er löngu ljóst að faghópur
eitt hjá Rammaáætlun hefur alltof
frjálsar hendur til að skilgreina
verndargildi lands. Rammaáætlun
er ætlað að hindra alvarleg nátt-
úruspjöll af völdum virkjunar, henni
var aldrei ætlað að láta fræðimenn
raða vatnasvæðum í verndarflokk
vegna einhverra eiginleika sem
virkjun kemur ekki til með að
skaða. Alvarlegast er þó, að í starfi
þessa faghóps eru öll umhverfis-
áhrif virkjunar talin ill og ekki horft
til þess, að langflestar virkjanir hafi
góð áhrif á náttúruna þegar á heild-
ina er litið. Lónin stöðva aurburð og
minnka vorflóð og draga þannig
stórlega úr eyðingarmætti vatnsins,
sem alla tíð hefur verið versti óvin-
ur gróðurríkis á Íslandi. Til að sjá
góðu áhrifin þurfa menn ekki annað
en aka um Langadal og sjá hvernig
áreyrarnar eru að gróa upp á fullri
ferð eftir að Blanda var virkjuð. Áin
sú er líka orðin mjög góð laxveiðiá
eftir virkjun, og Jökulsá á Dal er á
sömu leið. Ef allt er talið og á heild-
ina litið, munu umhverfisáhrif
vatnsaflsvirkjana Íslands vera já-
kvæð, þó stök neikvæð atriði finnist.
Eins og málin standa er það
skilningur friðunarsinna að sú virkj-
un sem einu sinni sé metin í vernd-
arflokk sé komin í glatkistuna um
aldur og ævi. Með því væri verið að
pakka niður í friðunarkistuna þjóð-
hagslegum verðmætum sem örugg-
lega nema 3-4 milljörðum banda-
ríkjadala, en þar vegur þyngst
óvirkjað vatnsafl á Norður- og
Austurlandi sem nemur örugglega
600 megavöttum.
Þessi kistulagning vatnsorkunnar
setti aukinn þrýsting á vinnslu raf-
orku með jarðhita. Þar hefur ekki
tekist til sem skyldi. Jarðhitasvæðin
eru ekki að standa undir þeim vænt-
ingum um vinnslugetu sem gerðar
voru í upphafi. Á þessum vanda þarf
að taka og vonandi finna jarð-
hitamenn lausn á honum. Ef ekki,
lenda þeir stóriðjusamningar sem
gerðir voru um jarðhitarafmagn á
vatnsorkukerfi sem enga virkj-
unarkosti hefur, með alvarlegum
efnahagslegum afleiðingum fyrir
þjóðarbúið. Lagatæknilega séð er
hægt að keyra virkjunarlög í gegn-
um Alþingi hvað svo sem Ramma-
áætlun segir og slíkt hefur verið
gert í Noregi. En það er ekki hægt
að „redda“ málum með því að
byggja vatnsvirkjun í grænum
hvelli. Það tekur 5-10 ár.
Er Rammaáætlun að setja
vatnsafl Íslands í glatkistuna?
Eftir Jónas Elíasson »Eins og málin standa
er það skilningur
friðunarsinna að sú
virkjun sem einu sinni
sé metin í verndarflokk
sé komin í glatkistuna
um aldur og ævi.
Jónas Elíasson
Höfundur er prófessor.
Bílaverkstæði Jóa býður upp á alla almenna
þjónustu fyrir flestar gerðir bifreiða.
með allt fyrir bílinn
Dalvegi 16a - 201 Kópavogi | Sími: 564 5520 | bilajoa@bilajoa.is | www.bilajoa.is
Opið
mánudaga til
fimmtudaga
8-17
föstudögum
8-15
Þarf bíllinn þinn á þjónustu að halda?564 5520
bilajoa.is
Samkvæmt ASÍ
kostar stakt gjald í
sund 573 krónur að
meðaltali. Öll sveit-
arfélögin hafa
hækkað verð á
stökum miða nema
Árborg en þar kost-
ar stakur miði
ennþá 600 kr. Mér
finnst þetta einfald-
lega of há upphæð.
Í gegnum tíðina
hefur það verið til-
tölulega ódýrt að
dýfa sér í klórvatn
en ekki lengur,
hvers eiga t.d.
barnmargar fjöl-
skyldur að gjalda?
Sundgarpur.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Dýrt í sund
Árbæjarlaug Sannir sundmenn láta
ekki veturinn aftra sér frá sundinu.
Hugleiðingar í til-
efni af 200 ára afmæli
Hins íslenska biblíu-
félags, 2015.
Heyr, Drottinn, ég
hrópa hátt,
ver mér náðugur og
bænheyr mig.
Ég minnist þess að
þú sagðir:
Leitið auglitis míns.“
Ég vil leita auglitis þíns, Drottinn.
Hyl eigi auglit þitt fyrir mér ...
(Sálm 27. 7-9)
Hvítvoðungur í vöggu sinni skim-
ar út í veröld sem hann þekkir
ekki. Barnið er ekki lengur umlukið
skjóli móðurlífsins. Hendur þess
fálma stefnulaust og án öryggis.
Það þráir nánd og yl og grípur til
þeirrar einu tjáningar sem það hef-
ur tök á.
Það grætur.
Yfir vöggunni birtist ásjóna, augu
sem leita augna þess, bros sem
mætir gráti þess, hendur sem mæta
höndum þess. Og innan stundar er
það aftur umlukið hlýju, nánd og
elsku, við brjóst móðurinnar. Þetta
gerist aftur og aftur og aftur. Og
barnið lærir að þekkja þessi augu,
þetta bros, þessar hendur, þennan
yl. Og kallar eftir því þegar því er
einhvers vant.
Allt frá fyrsta degi lífs okkar er-
um við umkringd andlitum. Leitum
þeirra sem brosa við okkur. Lítum
undan þeim sem okkur fellur ekki.
Þegar við fórum að kynnast jafn-
öldrum skimuðum við eftir andlitum
sem okkur félli við, einhverjum sem
svaraði tilliti okkar, við leituðum
eftir viðmóti sem sagði okkur: Ég
vil vera vinur þinn.
Unglingurinn, sem er að vakna til
vitundar um sjálfan sig og finna
fyrir nýjum kenndum, tekur að
skima með nýjum hætti eftir augum
sem ekki líta undan þegar þau
mæta augum hans eða hennar,
skima eftir ásjónu sem brosir öðru-
vísi en allar aðrar ásjónur. Leitin
veldur eirðarleysi og jafnvel
áhyggjum. Hvar eru augun sem ég
leita, brosið sem ljómar við mér?
Í hvunndeginum skimum við eftir
andlitum í þeirri von að mæta
brosi, vingjarnlegu tilliti, við-
urkennandi augnaráði, hlýju, at-
hygli, við viljum gjarnan vera séð,
gjarnan skipta máli. Vinur mætir
vini, það kemur glampi í augu, bros
á vör. Vinir deila hugsunum, tilfinn-
ingum, vonum og vonbrigðum.
Nánd. Tveir, augliti til auglitis.
Samfélag.
Allt lífið erum við umkringd and-
litum. Hvert þeirra segir sína sögu,
sum eru döpur og áhyggjufull, önn-
ur opin og brosandi, sum eru hörð
og lokuð, önnur rist rúnum langrar
ævi þar sem saman eru ofnir drætt-
ir sorgar og vonbrigða og gleði og
vonar.
Og okkar eigin and-
lit segja öðrum sitt-
hvað um okkur, hver
við erum, hvað við vilj-
um og hvernig okkur
líður. Stundum er tillit
okkar vingjarnlegt,
hlýtt, viðurkennandi,
stundum ásakandi,
hafnandi, dæmandi.
Og stundum setjum
við upp svip sem við
notum sem grímu til
að fela það sem enginn
má sjá.
Sakkeus tollheimtumaður skim-
aði einmana og útskúfaður eftir
vingjarnlegri ásjónu, augum sem
vildu horfa í hans. Jesús kom þar
að, augu hans mættu augum Sak-
keusar og Jesús sagði: „Sakkeus,
flýt þér ofan, í dag ber mér að vera
í húsi þínu.“ (Lúk. 19.1-10.) Augu
Jesú leituðu þeirra sem enginn
vildi sjá.
… Ég minnist þess að þú sagðir:
„Leitið auglitis míns.“
Ég vil leita auglitis þíns, Drott-
inn. Hyl eigi auglit þitt fyrir mér
…
Leit mín að Guði. Eirðarlaus leit
að augum hans í þeirri von að þar
geti ég lesið elsku og boð um nánd,
fyrirgefningu, viðurkenningu. Leit
að tilliti Guðs sem lýsir yfir mig
svo ég viti að ég er tekinn gildur,
sé elskaður, svo ég geti eignast
frið.
„Hyl eigi auglit þitt fyrir mér,“
hrópa ég með þeirri tjáningu einni
sem ég kann.
Ásjóna Guðs leitar ásjónu minnar
áreitnislaust.
Ásjóna Guðs bíður í þolinmæði
eftir því að ég líti upp.
Hallgrímur Pétursson bað:
Ó, Jesú, að mér snú
ásjónu þinni.
Sjá þú mig særðan nú
á sálu minni.
Oft lít ég upp til þín
augum grátandi,
líttu því ljúft til mín
að leysist vandi.
Það er ekki tilviljun að þau ritn-
ingarorð, sem hvað oftast eru höfð
yfir þegar kristnir menn koma
saman til guðsþjónustuhalds og af
ólíkum tilefnum gleði og sorgar,
eru hin Drottinlega blessun.
Drottinn blessi þig og varðveiti þig,
Drottinn láti sína ásjónu lýsa yfir þig
og sé þér náðugur,
Drottinn upplyfti sínu augliti yfir þig
og gefi þér frið. (4. Mós. 6,25.)
Auglit
Eftir Sigurð
Pálsson
» Allt frá fyrsta degi
lífs okkar erum við
umkringd andlitum.
Leitum þeirra sem
brosa við okkur.
Sigurður Pálsson
Höfundur er fv. sóknarprestur.